60-годдзе прыняцця Грамадзянскага кодэкса БССР у дакументах Нацыянальнага архіва Рэспублікі Беларусь

Апублікавана: 11 чэрвеня 2024 г.

Грамадзянскае права – адна з найважнейшых галін права, якая рэгулюе ўсе маёмасныя і шэраг немаёмасных адносін паміж грамадзянамі і юрыдычнымі асобамі. Грамадзянскае права закранае самыя розныя пытанні, звязаныя з уласнасцю, здзелкамі і абавязацельствамі – ад дагавора куплі-продажу і арэнды да аўтарскага права і атрымання ў спадчыну маёмасці.

У Нацыянальным архіве Рэспублікі Беларусь (далей – НАРБ) захоўваюцца дакументы аб распрацоўцы і аб прыняцці 11 чэрвеня 1964 года Грамадзянскага кодэкса БССР, які стаў першым нацыянальным досведам галіновай кадыфікацыі грамадзянскага заканадаўства. Яго распрацоўка і прыняцце сталі вынікам патрэбы ў абнаўленні ранейшага Грамадзянскага кодэкса 1923 года, які адлюстроўваў састарэлыя рэаліі НЭПа і не адпавядаў эканамічнай сістэме, якая склалася ў СССР у 1930-е – 1960-е гг. Грамадзянскі кодэкс 1964 года вызначыў змест і аб’екты кожнай з формаў сацыялістычнай уласнасці, упершыню кадыфікаваў аўтарскае і вынаходніцкае права, увёў норму аб абароне гонару і годнасці грамадзян. Дзякуючы ўдалай структуры і ўніверсальнаму характару многіх норм Грамадзянскі кодэкс 1964 года (са змяненнямі і дапаўненнямі) рэгуляваў грамадзянскія праваадносіны да ўступлення ў сілу Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь, прынятага ў 1998 годзе. Многія яго палажэнні паслужылі падмуркам для пабудовы сістэмы сучаснага беларускага грамадзянскага заканадаўства.

Дакументы НАРБ адлюстроўваюць вялікую працу, якая была праведзена беларускімі правазнаўцамі па кадыфікацыі грамадзянскага заканадаўства. Найбольш каштоўныя дакументы знаходзяцца ў фондзе №968 «Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь». Гэта дакументы аб разглядзе і аб ўнясенні змяненняў у праект Кодэкса, праекты з рукапіснымі праўкамі распрацоўшчыкаў Кодэкса, а таксама дакументы аб прыняцці і ўвядзенні ў дзеянне Кодэкса і яго поўны тэкст. 29 мая 1964 года Пастановай Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР праект Кодэкса быў адобраны і ўнесены на разгляд трэцяй сесіі Вярхоўнага Савета БССР. 11 чэрвеня 1964 года Вярхоўны Савет БССР прыняў Закон «Аб зацвярджэнні Грамадзянскага кодэкса Беларускай ССР». У той самы дзень быў прыняты Грамадзянскі працэсуальны кодэкс БССР, якім рэгламентаваліся розныя пытанні, звязаныя з прымяненнем грамадзянскага права. 2 верасня 1964 года быў прыняты Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР «Аб парадку ўвядзення ў дзеянне Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў Беларускай ССР», які ўрэгуляваў прыватныя пытанні, звязаныя з увядзеннем у дзеянне кодэксаў. У НАРБ захоўваюцца арыгіналы гэтых дакументаў з подпісамі Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР В.І.Казлова і яго намесніка Ф.А.Сурганава.

1. Пастанова Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб ходзе падрыхтоўкі праектаў Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 1)

2. Пастанова Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб ходзе падрыхтоўкі праектаў Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 2)

3. Заключэнне Грамадскага Савета па юрыдычных пытаннях пры Прэзідыуме Вярхоўнага Савета БССР

4. Даведка аб ходзе падрыхтоўкі праектаў Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР

5. Пастанова Савета Міністраў БССР аб адабрэнні праектаў Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР

6. Пастанова Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб праектах Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР

7. Закон БССР Аб зацвярджэнні Грамадзянскага кодэкса БССР (ліст 1)

8. Закон БССР Аб зацвярджэнні Грамадзянскага кодэкса БССР (ліст 2)

9. Закон БССР Аб зацвярджэнні Грамадзянскага працэсуальнага кодэкса БССР (ліст 1)

10. Закон БССР Аб зацвярджэнні Грамадзянскага працэсуальнага кодэкса БССР (ліст 2)

11. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб парадку ўвядзення ў дзеянне Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 1)

12. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб парадку ўвядзення ў дзеянне Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 2)

13. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб парадку ўвядзення ў дзеянне Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 3)

14. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб парадку ўвядзення ў дзеянне Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 4)

15. Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета БССР аб парадку ўвядзення ў дзеянне Грамадзянскага і Грамадзянскага працэсуальнага кодэксаў БССР (ліст 5)