Аб адкрыцці выставы ў Беларускім дзяржаўным архіве навукова-тэхнічнай дакументацыі

4 кастрычніка 2024 г. напярэдадні святкавання Дня архівіста ва ўстанове «Беларускі дзяржаўны архіў навукова-тэхнічнай дакументацыі» (далей – БДАНТД) адкрылася выстаўка «Культавае дойлідства Беларусі».

Беларускае дойлідства ўяўляе сабой багатую архітэктурную традыцыю, якая развівалася пад уплывам разнастайных культурных і гістарычных працэсаў. Архітэктура Беларусі адлюстроўвае розныя стылі і напрамкі, якія змянялі адзін аднаго ў залежнасці ад часу і знешніх уплываў. Адмысловае месца займаюць абарончыя збудаванні, рэлігійныя пабудовы, а таксама палацавая архітэктура.

У X-XII стст. на беларускіх землях развівалася каменнае дойлідства, прадстаўленае Полацкай і Гродзенскай школамі. Галоўным помнікам Полацкай школы з’яўляецца Сафійскі сабор (ХІ ст.). Архітэктура адрознівалася вежападобнымі храмамі з узмацняльнай вертыкальнасцю, адыходзячы ад візантыйскіх і кіеўскіх традыцый. Формы полацкай архітэктуры ўнікальныя для ўсходнеславянскіх земляў.

Гродзенская школа прадстаўлена Каложскай царквой (XII ст.). Яе сцены ўпрыгожвалі шліфаванымі валунамі, маёлікавымі пліткамі і ўмураванымі чыгунамі-галаснікамі, якія паляпшалі акустыку. Падлога храмаў выкладвалася пліткамі, ствараючы складаныя ўзоры. таксама палацавая архітэктура.

Пачатак абарончых збудаванняў на беларускіх землях сімвалізуе Камянецкая вежа (XIII ст.), якая адносіцца да тыпу данжонаў — магутных круглых веж, характэрных для заходнееўрапейскай архітэктуры таго часу.

У часы Вялікага княства Літоўскага (XIV-XVI стст.) узмацніліся заходнееўрапейскія ўплывы, што спрыяла развіццю рэнесанснай культуры, якая таксама спалучаецца з мясцовымі мастацкімі ўзорамі і традыцыямі. Уплыў Рэнесансу выразна адчуваецца ў беларускай архітэктуры, дзе ён пераплятаецца з элементамі готыкі.

Гатычныя замкі і храмы той эпохі, якія захаваліся да сённяшняга дня, з’яўляюцца залатым фондам культурнай спадчыны краіны. Мірскі замак (XVI ст.) уяўляе сабой унікальны прыклад спалучэння готыкі, рэнесансу і барока. Яго масіўныя сцены і вежы служылі абарончым мэтам, але ў той жа час у яго дэкоры і планіроўцы бачныя рысы рэнесанснай эстэтыкі, якія падкрэсліваюць яго шматфункцыянальнасць як ваеннага і жылога аб’екта.

У эпоху барока з’явіліся цудоўныя касцёлы, такія як касцёл Святога Францішка Ксаверыя ў Гродне, які адрозніваецца сваёй манументальнасцю і дынамічнай кампазіцыяй. Барочныя храмы часта ўпрыгожваліся багатымі дэкаратыўнымі элементамі, характэрнымі для гэтага стылю: ляпнінай, скульптурамі і фрэскамі.

У ХІХ ст. пад уплывам класіцызму ў Беларусі ўзніклі палацавыя комплексы, найбольш выдатным прыкладам якіх з’яўляецца Палац Румянцавых-Паскевічаў у Гомелі. Гэты палац, пабудаваны ў стылі ампір, спалучае строгасць і элегантнасць, што адпавядае духу часу. Архітэктура гэтага перыяду падкрэслівае рацыянальнасць і сіметрыю, характэрныя для класіцызму.

Беларускае дойлідства прайшло складаны шлях развіцця, адлюстроўваючы ўплыў розных эпох і стыляў. Абарончыя збудаванні, гатычныя і рэнесансныя замкі, барочныя касцёлы і класіцыстычныя палацы — усе гэтыя архітэктурныя помнікі прадстаўляюць унікальную культурную спадчыну Беларусі, якая з’яўляецца важнай часткай еўрапейскай архітэктурнай традыцыі.

У выставе прадстаўлены дакументы з фонду БДАНТД №302 «Калекцыя дакументаў па гісторыі архітэктуры Беларусі», якія ілюструюць розныя знакавыя збудаванні Беларусі.

З экспазіцыяй можна азнаёміцца ў Беларускім дзяржаўным архіве навукова-тэхнічнай дакументацыі, які размешчаны па адрасе: г.Мінск, вул. св. Кірылы і Мяфодзія, 4.

1. Матэрыялы выставы

2. Матэрыялы выставы. Нясвіжскі замак. Нясвіжскі палацава-паркавы комплекс. Помнік архітэктуры барока XVI ст. Ф. 302. Воп. 5. Сп. 80. С. 2.

3. Матэрыялы выставы. Сафійскі сабор у г.Полацку. Помнік архітэктуры XI-XVIII стст. Ф. 302. Воп. 2. Сп. 122. С. 1.

4. Матэрыялы выставы. Палац Румянцавых-Паскевічаў у г.Гомелі. Помнік архітэктуры класіцызму пачатку ХІХ ст. [1940-я гг.]. Ф. 302. Воп. 3. Сп. 2. С. 23.

5. Матэрыялы выставы. Косаўскі палац. Помнік архітэктуры з элементамі класіцызму. 1947 г.Ф. 302. Воп. 1. Сп. 79. С. 1.

6. Матэрыялы выставы. Мірскі замак да рэстаўрацыі. Помнік абарончага дойлідства XVI ст. [1937-1938-я гг.]. Ф. 302. Воп. 4. Сп. 47. С. 24.