Сумесная фотадакументальная выстава «Аднаўленне прамысловасці Беларусі 1944-1950 гг.»

Апублікавана: 1 жніўня 2024 г.

31 ліпеня 2024 года ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь адбылося адкрыццё фотадакументальнай выставы «Аднаўленне прамысловасці Беларусі пасля вызвалення ад нямецка-фашысцкай акупацыі». Гэта сумесны праект Нацыянальнага архіва Рэспублікі Беларусь, Беларускага дзяржаўнага архіва навукова-тэхнічнай дакументацыі і Беларускага дзяржаўнага архіва кінафотафонадакументаў.

У выніку баявых дзеянняў, і асабліва – у ходзе гітлераўскай акупацыі, Беларусь панесла велізарныя людскія і матэрыяльныя страты. Страшнымі аказаліся людскія страты. БССР страціла кожнага трэцяга свайго жыхара. Было разбурана 209 з 270 гарадоў і райцэнтраў, былі знішчаныя і пацярпелі больш за 12 тысяч вёсак і вёсак, больш за 10 тысяч прадпрыемстваў. Вораг знішчыў звыш паловы нацыянальнага багацця рэспублікі. Па стане эканамічнага развіцця БССР была адкінута да ўзроўню 1928 г., а па такіх важнейшых галінах, як прамысловасць і энергетыка – да паказчыкаў 1913 г. У вызваленай рэспубліцы дзейнічалі толькі 2% даваенных энергетычных магутнасцяў.

Першыя крокі па аднаўленні былі зроблены адразу пасля выгнання нямецка-фашысцкіх захопнікаў з усходніх раёнаў рэспублікі ў верасні 1943 г. Перш за ўсё аднаўляліся прадпрыемствы абароннага значэння і тыя, што забяспечвалі насельніцтва прадметамі першай неабходнасці. Ужо ў маі 1944 г. уведзены ў строй Гомельскія паравозарамонтны і цагляны заводы, а ў жніўні – завод «Гомсельмаш». Праз месяц пасля вызвалення Мінска пачалі выпускаць прадукцыю 13 сталічных прадпрыемстваў.

Асаблівасцю аднаўленчага перыяду стала тое, што БССР як частка адзінай саюзнай дзяржавы атрымала значную частку рэсурсаў для разгортвання аднаўленчых работ з агульнасаюзных крыніц. Урад СССР выдзеліў значныя грашовыя сродкі на аднаўленне народнай гаспадаркі Беларусі і дапамогу насельніцтву (напрыклад, у 1944 г.савецкі ўрад асігнаваў на аднаўленне гаспадаркі БССР 490,7 млн. рублёў, у 1945 г. – 1 200 млн. рублёў), наша рэспубліка атрымала шмат станкоў, металу, будаўнічых матэрыялаў, адзення, абутку. Дапамогу Беларусі аказвалі іншыя рэспублікі СССР, якія пазбеглі гітлераўскай акупацыі. У БССР накіроўваліся рэпарацыі.

У верасні 1946 г. Вярхоўны Савет БССР прыняў Закон аб пяцігадовым плане аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі Рэспублікі на чацвёртую пяцігодку (1946-1950 гг.). Да канца пяцігодкі прамысловая прадукцыя БССР павінна была не толькі дасягнуць даваеннага ўзроўню, але і перавысіць яго, прычым найбольш істотна рост меркаваўся ў галіне машынабудавання, энергетыкі, торфаздабычы. Пяцігодка праходзіла ва ўмовах існавання цэнтралізаванай планавай сістэмы эканомікі, галоўная ўвага надавалася развіццю цяжкай прамысловасці-сродкаў вытворчасці: машынабудаванню, металаапрацоўцы, электраэнергетыцы. Дзякуючы запуску ў эксплуатацыю МАЗ, МТЗ і іншых буйных заводаў упершыню быў асвоены выпуск аўтамабіляў, аўтапрычэпаў, трактароў, веласіпедаў. На 47% быў перавышаны даваенны ўзровень вытворчасці электраэнергіі. Ствараліся новыя буйныя прадпрыемствы лёгкай прамысловасці, сярод іх – Віцебскі дыванава-плюшавы камбінат і шаўкаткацкая фабрыка, Мінскі і Гродзенскі танкасуконныя камбінаты. Цаной вялікіх намаганняў да канца 1950 г.прамысловасць БССР па аб’ёме ВУП перавысіла даваеннай узровень на 15%, прычым у заходніх абласцях Беларусі – амаль у 2 разы.

На выставе можна азнаёміцца з дакументамі Нацыянальнага архіва Рэспублікі Беларусь: даведкі аб стане прамысловасці ў вызваленых раёнах рэспублікі; распараджэнне Камітэта па ўліку і размеркаванні рабочай сілы пры СНК СССР аб мабілізацыі насельніцтва для аднаўлення і працы на прадпрыемствах лёгкай прамысловасці; аб электрыфікацыі калгасаў рэспублікі; аб ходзе аднаўленчых работ на Бабруйскай кандытарскай фабрыцы «Чырвоны харчавік», на БелГРЭС; паказчыкі работы прамысловасці БССР за 1940 і 1944-1948 гг.; спісы работнікаў, удастоеных звання» Герой Сацыялістычнай Працы», і іншыя дакументы.

Беларускі дзяржаўны архіў навукова-тэхнічнай дакументацыі прадставіў на выставе праекты жылога раёна Мінскага аўтамабільнага завода, завода матэматычных машын у г.Мінску, схемы і агульны выгляд матацыкла ММВЗ, трактара МТЗ, аўтамабіля МАЗ-500, зборачныя чарцяжы аўтаматычнага халадзільніка «Мінск», чарцёж агульнага выгляду камбінаванага тэлевізара «Беларусь».

Шматлікія фатаграфіі, якія адлюстроўваюць этапы будаўніцтва, аднаўлення, адкрыццё горадаўтваральных прадпрыемстваў нашай краіны ўзятыя з архіўных фондаў Беларускага дзяржаўнага архіва кінафотафонадакументаў.

Пераадолеўшы цяжкасці пасляваеннага аднаўлення, БССР на працягу наступных дзесяцігоддзяў стала найбольш эканамічна і культурна развітой рэспублікай у складзе СССР. У гэты перыяд быў закладзены трывалы падмурак беларускай нацыянальнай дзяржаўнасці, які вытрымаў выпрабаванне часам і стварыў надзейную аснову будаўніцтва суверэннай Рэспублікі Беларусь.

1. Банэр выставы

2. Выстава архіўных дакументаў у Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь

3. Архіўныя дакументы на выставе

4. Архіўныя дакументы на выставе

5. Архіўныя дакументы на выставе

6. Дакументы Нацыянальнага архіва Рэспублікі Беларусь на выставе ў Міністэрстве юстыцыі Рэспублікі Беларусь

7. Распараджэнне Камітэта па размеркаванні і ўліку рабочай сілы пры СНК СССР (1944 г.)

8. Даведка аб ходзе аднаўленчых работ Бабруйскай кандытарскай фабрыкі «Чырвоны харчавік» (1945 г.), стар.1

9. Даведка аб ходзе аднаўленчых работ Бабруйскай кандытарскай фабрыкі «Чырвоны харчавік» (1945 г.), стар.2

10. Даведка аб ходзе аднаўленчых работ Бабруйскай кандытарскай фабрыкі «Чырвоны харчавік» (1945 г.), стар.3

11. Даведка аб ходзе аднаўленчых работ Бабруйскай кандытарскай фабрыкі «Чырвоны харчавік» (1945 г.), стар.4

12. Пастанова СМ БССР і ЦК КП(б)Б па пытаннях будаўніцтва Мінскага трактарнага завода (1946 г.), стар.1

13. Пастанова СМ БССР і ЦК КП(б)Б па пытаннях будаўніцтва Мінскага трактарнага завода (1946 г.), стар.2

14. Пастанова СМ БССР і ЦК КП(б)Б па пытаннях будаўніцтва Мінскага трактарнага завода (1946 г.), стар.3

15. Пастанова СМ БССР і ЦК КП(б)Б па пытаннях будаўніцтва Мінскага трактарнага завода (1946 г.), стар.4