Здабытак Рэспублікі: да 70 - годдзя Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі
1992 – 2008 гг
Частка 2
У адпаведнасці са структурай архіва арганізавана праца спецыялістаў, якія творча падыходзяць да вырашэння пытанняў развіцця архіўнай справы.
У аддзеле забеспячэння захаванасці дакументаў і фондаў працуюць высокакваліфікаваныя спецыялісты, якія арганізуюць работу па захаванасці дакументальнай спадчыны, якія займаюцца стварэннем страхавога фонду і фонду карыстання, рэстаўрацыяй, микрофильмированием дакументаў, якія ажыццяўляюць кантроль выдачы і вяртання спраў у архивохранилища перыяду Х1У – пачатку ХХ стст. і праверку наяўнасці і стану спраў. Займаюцца выяўленнем і ўлікам асабліва каштоўных спраў і дакументальных помнікаў, дакументаў з дэфектамі носьбіта і тэксту, прадпрымаюць неабходныя меры па правядзенні экспертызы стану дакументаў у архивохранилищах на прадмет іх паразы мікрафлорай, удзельнічаюць у аўтаматызацыі рабочых працэсаў па ўліку, стану і руху дакументаў у архіве.
Супрацоўнікі аддзела займаюць актыўную пазіцыю ў правядзенні навуковых даследаванняў, з’яўляюцца выканаўцамі навукова-даследчай тэмы «Картаграфічныя матэрыялы ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі». Прымалі ўдзел у падрыхтоўцы «Правіл работы дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь», распрацоўцы праграмнага модуля забеспячэння аўтаматызаванай інфармацыйна-пошукавай сістэмы «Улік фізічнага стану дакументаў».
Аддзел інфармацыйна-пошукавых сістэм (ІПС) арганізуе ўдасканаленне і выкарыстанне сістэмы навукова-даведачнага апарата да дакументаў архіва, удзельнічае ў навуковай распрацоўцы дакументаў, падрыхтоўцы архіўных даведнікаў аб складзе і змесце дакументаў архіва – вопісаў, каталогаў, паказальнікаў да фондаў устаноў Расійскай імперыі. Супрацоўнікі аддзела ажыццяўляюць дзяржаўны ўлік дакументаў, вызначэнне іх гістарычнай каштоўнасці, прыём і апісанне профільных дакументаў, якія паступілі з органаў загса. У 1996-2007 гг. архівам былі атрыманы і апісаны метрычныя кнігі цэркваў, касцёлаў, сінагог з абласных архіваў і органаў загса Брэсцкай, Віцебскай, Мінскай, Магілёўскай абласцей за 1848-1938 гг.
Запатрабаванасць інфармацыі генеалагічнага характару паклала пачатак працы аддзела ІПС па перапрацоўцы вопісаў фондаў рэлігійных устаноў. Праца пачалася ў 1990 г. з ўдасканалення фонду «Мінская праваслаўная духоўная кансісторыя», які складаецца больш чым з 40 тыс. спраў, уключаных у 53 вопісу, у 1996-1998 гг. працягнутая з фондамі устаноў праваслаўнай канфесіі Мінскай губерні, з 1999 г. – з аналагічнымі фондамі Віцебскай і Магілёўскай губерняў. Былі ўдасканалены вопісы фондаў цэркваў, касцёлаў, духоўных праўленняў, дабрачыніцкіх акругаў Віцебскай, Мінскай і Магілёўскай губерняў, у тым ліку справы генеалагічнага характару – метрычныя кнігі, шлюбныя вобыскі, исповедные ведамасці.
З прычыны таго, што звесткі генеалагічнага характару – гэта комплекс найбольш інтэнсіўна выкарыстоўваюцца дакументаў – архіў прыступіў да стварэння лакальнай аўтаматызаванай інфармацыйна-пошукавай сістэмы “Межфондовый геаграфічны паказальнік да вопісах фондаў рэлігійных устаноў праваслаўнай канфесіі”.
Інтэнсіўнае зварот да ревизским казак ф.333 “Мінская казённая палата” – самага масавага крыніцы, які змяшчае генеалагічныя звесткі, паказала, як важна своечасова падрыхтаваць навукова-даведачны апарат, каб скараціць неабгрунтаваную выдачу спраў. Прыкладам такога своечасовага падыходу ў архіве з’явілася распрацоўка праграмнага забеспячэння AIPS па дакументах генеалагічнага характару “Радавод”.
Праца з аўтаматызаванымі інфармацыйна-пошукавымі сістэмамі праводзіцца супрацоўнікамі аддзела аўтаматызаваных архіўных тэхналогій, якія займаюцца укараненнем у практыку работы інфармацыйных тэхналогій, пытаннямі тэхнічнага абсталявання, забеспячэннем функцыянавання архіўнай Web-сайта, арганізацыяй стварэння фонду карыстання дакументаў у лічбавым фармаце.
Неабходна адзначыць, што ў архіве праводзіцца праца з дакументальным комплексам перыяду ХIV-ХVІІІ стст.
Гэтым займаецца аддзел старажытных актаў, створаны ў 1990 г., дзе працуюць дасведчаныя спецыялісты ў галіне археаграфіі, палеаграфіі і гісторыі Беларусі, якія валодаюць методыкай і нарматывамі працы з дакументамі, якія маюць палеографические асаблівасці. У аддзеле праводзіцца работа па стварэнні і ўдасканаленні навукова-даведачнага апарата да дакументаў ХIV-ХVIII стст., да вопісах ф. 694 «Радзівілы, князі», якія змяшчаюць дакументы на нямецкай, французскай, польскай, італьянскай, лацінскай мовах, а таксама па апісанні і ўліку пячатак. 
За семнаццаць гадоў аддзела старажытных актаў архіва праведзена праца па складанні навукова-даведачнага апарата (ўнутраных вопісаў, геаграфічнага і імяннога паказальнікаў, тэрміналагічнага слоўніка) да актавых кнігах практычна ўсяго ХVI ст. і часткова ХVII ст.
На падставе пячатак і гербаў, уключаных у сфрагистический каталог, падрыхтаваны даследаванні генеалагічнага характару – родоводы Я. Чачота, М. Багдановіча, Ядвігіна Ш. (А. Лявіцкага), А. Кіркора, А. Тышкевіча і інш., а таксама Малыя гербовники Навагрудскай і Холопеничской шляхты, “Гербоўнік беларускай шляхты”, тт. 1, 2. Геральдычныя матэрыялы выкарыстоўваліся і ў выступах супрацоўнікаў архіва на канферэнцыях, лекцыях, пры падрыхтоўцы выстаў, у радыё – і тэлеперадачах. Назапашаны вялікі вопыт працы з рукапіснымі крыніцамі XIV–XVIII стст., веданне іх складу і зместу дапамагаюць у іх выкарыстанні.
Добрае валоданне супрацоўнікамі аддзела навуковага выкарыстання дакументаў і інфармацыі гісторыка-дакументальнай базай дазваляе ім на высокім узроўні арганізаваць навуковае выкарыстанне дакументаў, выкананне тэматычных, генеалагічных і біяграфічных запытаў устаноў і грамадзян Рэспублікі Беларусь і замежных дзяржаў, а таксама працу чытальнай залы, бібліятэкі архіва.
Дакументы ХIV – пачатку ХХ стст., якія захоўваюцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі, маюць шырокі спектр іх выкарыстання. Пастаянна запатрабаваныя дакументы архіва ўстановамі, арганізацыямі і прадпрыемствамі па гісторыі населеных пунктаў, дзяржаўных устаноў, устаноў адукацыі, аховы здароўя, гісторыі помнікаў архітэктуры і культуры гарадоў Беларусі.
Узрасла цікавасць і да гісторыі сям’і, роду. Выкананне запытаў генеалагічнага характару – працаёмкі працэс. Характар запытаных звестак – правядзенне генеалагічнага даследавання ўсталяванне і пацвярджэнне роднасных адносін; паходжанне прозвішчы; пытанні этнічнага паходжання; звесткі аб канкрэтных прадстаўнікоў роду, іх жыцця і дзейнасці; звесткі аб сваяках, якія эмігравалі за мяжу. Геаграфія паступлення запытаў разнастайная, акрамя Рэспублікі Беларусь, гэта – Расія, Украіна, Казахстан, ЗША, Польшча, Ізраіль, Францыя, Англія, Канада, Італія, Аўстралія, Германія, Швецыя, Літва, Латвія. Вядзецца праца і па аказанні дапамогі ў даследаванні радаводу наведвальнікам чытальнай залы. Калі ў 2000 г. па названай тэме працавала 96 чалавек, то ў 2007 г. – 148.
Лік даследчыкаў і наведвальнікаў чытальнай залы складае з 2000 г. ад 400 да 580 чалавек у год, што, па параўнанні з 80-мі гг. XX ст., вышэй у 6-8 разоў. Выдача спраў карыстальнікам ўзрасла ў апошнія гады да 14 тысяч у год, микрофотокопий да 9 тысяч. Тэматыка даследаванняў разнастайная: “Гісторыя грашова-крэдытных адносін 
у Беларусі ў XIX – пачатку XX стст.”; “Гісторыя грамадзянска-палітычнага жыцця гарадоў Беларусі ў XV – XVIII стст.”, “Народная адукацыя Беларусі ў XIX – пачатку XX стст.”, “Помнікі гісторыі, архітэктуры і культуры Беларусі ў XIV – пачатку XX стст.”, “Беларусь у консолидационных працэсах станаўлення ВКЛ і Рэчы Паспалітай”, “Далучэнне Беларусі да Расійскай імперыі”; “Царкоўна-парафіяльныя школы Мінскай епархіі ў сярэдзіне XIX – пачатку XX ст.”, «Судовыя ўстановы ніжэйшай інстанцыі на Беларусі. XVI-XVII стст.» і іншыя.
За мінулыя дзесяцігоддзі ў чытальнай зале Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі працавалі даследчыкі з Польшчы, Латвіі, Літвы, Украіны, Расіі, Францыі, Германіі, Ізраіля, Японіі. Тэматыка даследаванняў: «Гісторыя заходніх абласцей Расійскай імперыі ў кантэксце міжнацыянальных адносін. XIX-XX стст.» (Расія), «Манастыры езуітаў і піяраў.XVIII-XIX стст.» (Літва), «Стараверы Динабурга, Дзьвінску, Даўгаўпілса» (Латвія), «Дрогичинская зямля XV-XVIII стст.» (Польшча), «Яўрэйскія абшчыны Магілёўскай, Мінскай губерняў і іх сувязь з габрэйскімі суполкамі Чарнігаўскай губерні да 1917 г.» (Украіна) і іншыя.
Удзельнічае архіў у навуковых і навукова-практычных канферэнцыях. Сумесна з Упраўленнем культуры Мінаблвыканкама і Мінскім абласным краязнаўчым музеем была падрыхтавана навукова-практычная канферэнцыя “Мястэчкі Беларусі”. Супрацоўнікі архіва выступалі з дакладамі на Міжнародных Кореличских, Скарынаўскіх, Купалаўскіх чытаннях, іншых канферэнцыях па праблемах гісторыка-культурнай спадчыны, даследавання радаводаў славутых суайчыннікаў, пра знаходкі невядомых раней дакументаў, гістарычных крыніц і інш. Геаграфія канферэнцый: Менск, Беласток, Масква, Цвер, Кіеў, Паставы, Віцебск, Навагрудак, Магілёў, Гомель, Рэчыца, Гродна, Горкі, арганізатарамі якіх былі Дэпартамент па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь, Беларускі навукова-даследчы інстытут дакументазнаўства і архіўнай справы, Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Галоўная дырэкцыя дзяржаўных архіваў Польшчы і інш.
Прымаў архіў таксама ўдзел у міжнародных канферэнцыях «Архіў Радзівілаў у публічных зборах» (1994 г., г. Неборово, Польшча), 21-й канферэнцыі “Генеалогія габрэяў” (2001 г., г. Лондан, Вялікабрытанія), 1-й Еўрапейскай канферэнцыі па інфармацыі аб культурнай спадчыне (2002 г., г. Кракаў, Польшча), канферэнцыі, прысвечанай 100-годдзю з дня нараджэння Е. Гедройца (2006 г., г. Люблін, Польшча) і іншых.
Дакументы архіва актыўна выкарыстоўваюцца пры падрыхтоўцы перадач Беларускага тэлебачання. Гэта серыя «Падарожжа дылетанта», 15 выпускаў якой прысвечаны гісторыі Нясвіжа, Турава, Ашмянаў, Мазыра, Чачэрска, Магілёва, Міра, Заслаўя і іншых населеных пунктаў, тэлеперадачы па гісторыі сям’і, аб новых дакументах аб жыцці песняра Беларусі Я. Купалы, мастака Марка Шагала, да 100-годдзя першай Мінскай электрастанцыі, аб Менскіх ратушы, Чырвоным касцёле, прадстаўніках роду князёў Радзівілаў, шляхты, аб правядзенні генеалагічных даследаванняў у архівах. Сумесна з Белтелерадиокампанией быў падрыхтаваны цыкл тэлеперадач «Дрэва жыцця», вылучаны на суісканне Дзяржаўнай прэміі Рэспублікі Беларусь (2000). Выкарыстанне дакументнай інфармацыі ажыццяўляецца ў радыё-і тэлеперадачах, такіх як «Сядзіба ў ваколіцах Мінска», «Сустрэча са старым Менскам», «Нясвіжскі архіў князеў Радзівілаў».
З выкарыстаннем дакументаў, якія прадстаўляюць грамадскі інтарэс, архівам праводзяцца інфармацыйныя мерапрыемствы. Архіў праводзіць вялікую выставачную працу, у т. ч. сумесна з Нацыянальным музеем гісторыі і культуры Беларусі, Мінскай цэнтральнай гарадской бібліятэкай ім. Я. Купалы, Беларускім дзяржаўным архівам-музеем літаратуры і мастацтва. На працягу шэрагу гадоў сумесна з Дэпартаментам па архівах і справаводстве былі падрыхтаваны выставы, прысвечаныя Дням беларускага пісьменства і друку (Навагрудак, Нясвіж, Орша, Пінск і раёны).
Арганізавана вытворчая практыка студэнтаў гістарычных факультэтаў вну, якая знаёміць іх з крыніцамі па гісторыі Беларусі, архивоведению, источниковедению, генеалогіі, геральдыцы, сфрагистике, палеаграфіі, дапамагае авалодваць метадамі навуковага даследавання, старажытнымі мовамі – старабеларускіх, старопольским.
У 2004 г. у архіве быў створаны аддзел публікацыі дакументаў, што значна скіравала акцэнты ў выкарыстанні дакументаў. За чатыры гады існавання гэтага аддзела адбылася прыкметная актывізацыя ў навуковай і публікацыйнай дзейнасці архіва, праведзены аналіз перспектыўных навуковых тэм і выданняў, аказана арганізацыйна-метадычная дапамога ўсім ўдзельнічаюць у падрыхтоўцы зборнікаў, даведнікаў аддзелам: інфармацыйна-пошукавых сістэм, старажытных актаў, навуковага выкарыстання дакументаў і інфармацыі.
З 1991г. архівам падрыхтавана і выдадзена больш за 10 зборнікаў і даведнікаў па гісторыі Беларусі, у т. ч. «Фонды Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі» (фота 41), «Мінская губерня: дзяржаўныя, рэлігійныя і грамадскія ўстановы (1793-1917)», «Крыніцы па генеалогіі Беларусі XVI – пач. XX стст.» і інш. Артыкулы супрацоўнікаў ўключаны ў гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі «Памяць» (гарадоў Мінска, Магілёва, Гродна і інш.), «Энцыклапедыю гісторыі Беларусі», «Энцыклапедыю Вялікага княства Літоўскага». Выступаюць супрацоўнікі і ў сродках масавай інфармацыі, з’яўляюцца аўтарамі артыкулаў, апублікаваных у навуковых зборніках «Архіварыус», «Беларускі археаграфічны штогодннік», часопісах «Архівы і справаводства», «Беларускі гістарычны часопіс» і іншых.
Вядзе архіў таксама падрыхтоўку зборнікаў (даведнікаў) і сумесна з іншымі ўстановамі Дзяржаўнай архіўнай службы, прымаючы ўдзел у стварэнні межархивных даведнікаў, у тым ліку «Навукова-даведачны апарат дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь», «Дакументы па гісторыі і культуры яўрэяў у архівах Беларусі» (даведнік), «Віцебшчына архіўная: гісторыя, фонды, персаналіі (сяр.Х1Х – ХХ стст.)» і іншых. Была таксама праведзена сумесная з Інстытутам гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Нацыянальным архівам Рэспублікі Беларусь праца па падрыхтоўцы зборнікаў «В. Дунін-Марцінкевіч (1808-1884): да 200-годдзя з дня нараджэння»; «Жыццё і творчасць Язэпа Лесіка», беларускага, грамадскага і палітычнага дзеяча. Публікацыйная дзейнасць архіва дазваляе ўводзіць у навуковы абарот новыя гістарычныя крыніцы, знаёміць усіх, каму цікава мінулае, з дакументальнымі матэрыяламі па гісторыі Беларусі за шэсць стагоддзяў, пачынаючы з ХIV па пачатак ХХ стст., а таксама ўносіць сваю пэўную лепту ў развіццё беларускай гістарыяграфіі.
Адноўлена супрацоўніцтва архіва з Інстытутам гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Гэта кансультацыі па розных напрамках, звязаных з гістарычнай навукай, сумесная праца над артыкуламі для зборнікаў, абмеркаванне канцэптуальных пытанняў падрыхтоўкі да друку дакументаў, даведнікаў, рэцэнзаванне работ супрацоўнікаў архіва. Сярод навукоўцаў, цесна звязаных з НГАБ – доктара гістарычных навук Г. Я. Галенчанка, П. А. Лойкі, З. У Шыбека, Бохан Ю. Н., кандыдаты гістарычных навук М. Я. Спірыдонаў, В. Ф. Голубеў, А. І. Дзярновіч, М. Ф. Шумейка, у. П. Крук, В. у. Скалабан, кандыдаты філалагічных навук В. М. Свежинский, І. В. Соверченко і іншыя.
Беларусь за сваю шматвяковую гісторыю, зведала іншаземныя нашэсця, ўнутраныя міжусобіцы, войны і многія дакументы апынуліся ў архівах Расіі, Польшчы, Украіны, Літвы, Латвіі, Францыі, Фінляндыі, Германіі і іншых краін. І сёння праблема вяртання гістарычных дакументаў беларускага паходжання хвалюе грамадскасць Беларусі. Па-магчымасці, згодна з дагаворах аб супрацоўніцтве, архіў атрымлівае копіі матэрыялаў па гісторыі Беларусі, якія захоўваюцца ў архівах гэтых краін. Гэта Метрыка Вялікага княства Літоўскага з Расійскага дзяржаўнага архіва старажытных актаў, дакументы з фонду «Князі Радзівілы» з архіву старажытных актаў Польшчы, а таксама матэрыялы з дзяржаўных гістарычных архіваў С.-Пецярбурга, Літвы, Латвіі.
Пытанні выяўлення і рэстытуцыі архіўных дакументаў па гісторыі Беларусі пастаянна ў полі зроку кіраўніцтва архіва. Ужо шмат гадоў вядзецца картатэка матэрыялаў, якія захоўваюцца па-за межамі Беларусі, праводзіцца выяўленне дакументаў па гісторыі Беларусі ў Расійскім дзяржаўным архіве старажытных актаў, Літоўскім дзяржаўным гістарычным архіве, іншых замежных архівах. У адпаведнасці з Пагадненнем аб супрацоўніцтве паміж Генеральнай дырэкцыяй дзяржаўных архіваў Польшчы і Дзяржаўным камітэтам па архівах і справаводству Рэспублікі Беларусь ад 29 верасня 1992 г. супрацоўнікі архіва працавалі ў Архіве Галоўных Даўніх Актаў з мэтай выяўлення дакументаў па гісторыі Беларусі. Аналагічна супрацоўнікі архіваў Польшчы працавалі ў НГАБ.
Акрамя гэтага супрацоўнікі архіва праходзілі стажыроўку ў Ягелонскім універсітэце (па запрашэнні Фонду каралевы Ядвігі, г. Кракаў), Інстытуце гісторыі мастацтва і культуры Польскай Акадэміі Навук (г. Варшава) і іншых навуковых установах Польшчы.
За апошнія дзесяць гадоў архіў наведалі амбасадары Францыі і Польшчы ў Рэспубліцы Беларусь, 1-ы сакратар Консульства Ізраіля ў Рэспубліцы Беларусь, група Міжнароднага таварыства гісторыкаў і даследчыкаў генеалогіі з ЗША, Ізраіля, Канады і іншыя замежныя дэлегацыі. Студэнтамі факультэта журналістыкі Магдэбургскага універсітэта з выкарыстаннем дакументаў архіва ажыццёўлена відэаздымка сюжэту «Магдэбургскае права ў Беларусі».
Архіў з’яўляецца членам Еўра-Азіяцкага рэгіянальнага аддзялення Міжнароднага савета архіваў (ЕВРАЗИКА), у сувязі з чым дырэктар прымала ўдзел у пасяджэннях Кансультатыўнага савета кіраўнікоў дзяржаўных архіўных службаў дзяржаў-удзельніц Садружнасці Незалежных Дзяржаў і працы 4-й (г. Мінск, 2003), 6-й (г. Львоў, 2005) і 7-й (г. Ерэван, 2006) Агульных канферэнцый ЕВРАЗИКИ.
Дырэктар архіва прыняла ўдзел у 2-м пасяджэнні беларуска-германскай Змяшанай камісіі па культурным супрацоўніцтве ў Берліне (2002 г.), у рамках супрацоўніцтва паміж архівамі Рэспублікі Беларусь і Федэральнай рэспублікі Германіі наведала Бундесархив (г. Кобленц, 2005 г.) з мэтай вывучэння складу дакументаў архіва роду князёў Радзівілаў. У выніку, архіва перададзена копія вопісу дакументаў фонду “Княскі Радзівілаўскі архіў у Нясвіжы, уключаючы дакументы былога кіравання маёнткамі Витгенштейнов”, якія захоўваюцца ў Бундесархиве.
Архіў таксама ўдзельнічае ў міжнародных праектах. У цяперашні час вядзецца праца па праекце ЮНЕСКА «Віртуальная рэканструкцыя архіва роду князёў Радзівілаў», мэтай якога з’яўляецца прадастаўленне самых багатых, але раз’яднаных матэрыялаў архіва роду князёў Радзівілаў міжнароднаму навуковаму супольнасці, а таксама забеспячэнне эфектыўнага доступу да ўказаных матэрыялаў шляхам іх публікацыі ў сетцы Інтэрнэт.
Для калегіяльнага абмеркавання і прыняцця рашэнняў па пытаннях дзейнасці архіва створана дырэкцыя. Асноўная задача дырэкцыі – ажыццяўленне мер па забеспячэнні эфектыўнай і якаснай працы архіва, паспяховага выканання плана і распрацаваных мерапрыемстваў. Дырэкцыяй архіва разглядаюцца пытанні арганізацыі і стану работы архіва, прымаюцца рашэнні аб перспектывах работы архіва ў цэлым і па асобных напрамках: развіцця навукова-даведачнага апарату і дзяржаўнага ўліку дакументаў, аўтаматызацыі архіва, публікацыйнай дзейнасці; ажыццяўляецца кантроль выканання перспектыўных і бягучых планаў архіва, якасці працы, выканальніцкай дысцыпліны і іншыя. Парадак дня ўключае праблемы арганізацыі і стану работы навукова-дарадчых органаў, стану работы з кадрамі, абагульнення вопыту работы, паляпшэння ўмоў працы работнікаў, развіцця матэрыяльна-тэхнічнай базы і фінансавага забеспячэння архіва, іншыя пытанні, прадугледжаныя Статутам архіва.
Гісторыя і сучаснасць арганічна ўключаюць спадчына мінулага. Супрацоўнікі архіва – гэта, перш за ўсё, людзі, якія валодаюць ведамі, многія – вопытам працы, бязмежна любіць сваю прафесію, свой архіў. 
Перадаюць свой вопыт ветэраны архіўнай справы: Г. я. Акуловіч, А. Ф. Аляксандрава, С. Я. Трацэўская, Г. В. Барсукова, Т. В. Елісеева, Т. Н.Каток, Л. Д. Гусакова. Пятнаццаць і больш гадоў таму прыйшлі ў архіў Н.А.Барсукова, І. Л. Вернер, А. А. Лашкевіч, В. М. Бабёр, С. А. Рыбчонак., Н.Н.Алипченко, А. І. Акула. На змену старэйшаму пакаленню архівістаў, такім як загадчыкі аддзеламі а. А. Станкевіч, А. Ф. Аляксандрава, прыйшлі новыя супрацоўнікі – В. у. Бабкова (аддзел старажытных актаў), Г. Н.Кутукова (аддзел забеспячэння захаванасці дакументаў і фондаў), В. А. Ходзіна (аддзел навуковага выкарыстання дакументаў і інфармацыі). Створаны ў архіве аддзел аўтаматызаваных архіўных тэхналогій ўзначаліла Т. С. Михеенок, аддзел публікацыі дакументаў – Д. Л. Яцкевіч.
Змяняецца склад аддзелаў, аднак супрацоўнікі архіва па-ранейшаму валодаюць ведамі па гісторыі, дапаможным гістарычным дысцыплінам (генеалогіі, геральдыцы, сфрагистике, палеаграфіі і інш.), валодаюць метадамі навуковага даследавання. Больш за 10 гадоў працуюць ў архіве А. Л. Грывенев, В. М.Дзянісаў, Л. М. Лисова, Г. М. Брегер, С. М. Хлябіч. Хочацца спадзявацца, што надоўга атрымалі “прапіску” ў архіве А. І. Зяньковіч, А. А. Астапава, А. Л. Сідзельнікава, А. В. Груша, А. В. Кавалеўская, В. Л. Казлоў, А. Е. Гаршкова, М.Ф.Харьянова, І. В. Покрасенко, А. В. Лютарэвіч, Н.А.Бабіч, Г. М. Скиданова і іншыя.
У мэтах забеспячэння неабходнага ўзроўню выкарыстання архіўнай інфармацыі ў архіве ажыццяўляецца павышэнне кваліфікацыі якія працуюць спецыялістаў. Прайшлі падрыхтоўку ў аспірантуры Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі Д. Л. Лісейчыкаў, Д. Ч. Матвейчык, у аспірантуры пры БелНДІДАС вучацца З. В. Антановіч, З. Л. Яцкевіч. Спалучаюць працу ў архіве з вучобай у Беларускім дзяржаўным універсітэце Н.Н. Статкевіч, В. В. Урублеўскі, А. С. Макарэвіч, А. А Аніскевіч.
Папрацаваўшы ў розных галінах народнай гаспадаркі і іншых архівах, прыйшлі ў архіў А. Х. Канаваленка, Л. М. Ліпская, Н.І.Місевіч, Н.У.Ваўчок, М. І. Блашкова, А. М.Гесь, Т. А. Навіцкая, А. К. Анішчанка, Я. П. Насытко, В. В. Пахомава, Л. С. Іванова, Т. Н.Абрамовіч.
Забеспячэнне працы будынка, абсталявання падтрымлівае інжынерная служба архіва пад кіраўніцтвам галоўнага інжынера І. К. Парабковича, з удзелам П. В. Кистерного, С. В. Сапачева і ветэрана архіва Н.М.Трубнікава. Матэрыяльна-тэхнічнае забеспячэнне, падтрыманне чысціні ў архивохранилищах і ахова будынка ляжаць на плячах загадчыка адміністрацыйна-гаспадарчым аддзелам Л. К. Матус, прыбіральшчыкаў службовых памяшканняў О. Е. Панамаровай, В. І. Тулица, З. С. Зелянко, Т. І. Скибицкой, вахцёраў Г. Э. Гнатенко., В. Ф. Баязлівец. Забяспечваюць распрацоўку прагнозных паказчыкаў развіцця архіва, ўлік фінансавых аперацый, правільнае расходаванне бюджэтных і пазабюджэтных сродкаў, рыхтуюць бухгалтарскую справаздачнасць галоўны бухгалтар Р. Ф. Бабіч, вядучы бухгалтар Т. А. Матук, вядучы эканаміст А. М.Лаўрэнава.
Добрым словам успамінаем мы сёння тых архівістаў, хто пайшоў на заслужаны адпачынак – Т. Е. Лявонцьева, а. А. Станкевіч, І. Л. Новікава, Е. І. Юцэвіч, Н.Н.Леўчык, Л. А. Кавалёву , хто перайшоў на працу ў Дэпартамент па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь – В. П. Крука, Т. І. Седляревич, Г. С. Жолнеркевича. У архіве выраслі кадры для Інстытута гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (А. І. Груша ), Беларускага дзяржаўнага універсітэта (А. М.Латушкін ), Беларускага дзяржаўнага педагагічнага універсітэта імя Максіма Танка (В. І. Канановіч). Папоўнілі архівы ведамстваў, перайшлі ў іншыя арганізацыі, пакінуўшы добры след у архіве, І. І. Суховерх, М. Н.Ульянава, І. М.Шпілеўская, І. Г. Карнеева, Т. Ю. Капіца, М. Г. Кныш, М.Г., Бартасевич, І. Г. Панасюк, Р. В. Инина, Г. А. Дакрананне, с. С. Валковіч , С. М. Корбут, С. М. Пупко і іншыя супрацоўнікі.
Сышло ў мінулае час, калі пра архіве казалі як аб нечым далёкім ад жыцця. Сёння, кажучы аб архіве, можна сказаць, што ён – гэта мы, захавальнікі гісторыі. Менавіта стварэнне 70 гадоў таму Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі дазваляе захаваць нацыянальны фонд «гістарычнай памяці» Беларусі, данесці яго нашым сучаснікам і перадаць будучым пакаленням.
Галубовіч А. К., Л. М. Лисова