«Ідзе вайна народная, Свяшчэнная вайна»
Перайсці да фотавыставы
Беларускі дзяржаўны архіў кінафотафонадакументаў прадстаўляе на сайце “Архівы Беларусі” віртуальную выставу “Ідзе вайна народная, Свяшчэнная вайна”, прысвечаную беларускім партызанам.
На YouTube-канале БДАКФФД для больш дэталёвага асвятлення дзеянняў партызан прадстаўлены фрагмент кіналетапісу “У партызанскім атрадзе Бацькі Міная”, 1942 г..
“Рэспубліка – партызанка” такая назва замацавалася за Беларускай ССР у гады Вялікай Айчыннай вайны. І гэта нядзіўна! Да канца 1941 гады ў шэрагах партызан ваявалі 12 тысяч чалавек, аб’яднаных у 230 атрадах. Колькасць беларускіх народных мсціўцаў да канца вайны перавышала 374 тысячы чалавек. Яны былі аб’яднаны ў 1255 атрадаў, з якіх 997 уваходзілі ў склад 213 брыгад і палкоў, а 258 атрадаў дзейнічалі самастойна.
У сапраўдны момант у фондах установы «Беларускі дзяржаўны архіў кінафотафонадакументаў» захоўваецца больш за 2800 адзінак захоўвання фотадакументаў (з іх 1600 адзінак захоўвання былі зроблены ў гады Вялікай Айчыннай вайны), больш за 350 адзінак захоўвання кінадакументаў (з іх 37 адзінак захоўваліся. вайны), больш за 40 адзінак захоўвання фонадакументаў, звязаных з партызанскім рухам на тэрыторыі БССР у 1941-1944 гг.
Фотадакументы 1941-1944 гг. прадстаўлены партрэтнымі здымкамі кіраўнікоў партызанскага руху – П.К.Панамарэнка, П.З.Калінін, В.І.Казлоў, Т.П.Бумажкоў, Ф.І.Паўлоўскі, В.З.Корж, К.П.Арлоўскі, фатаграфіямі , зробленымі падчас прыняцця партызанамі прысягі, падрыхтоўкі і правядзення баявых аперацый, аказання медыцынскай дапамогі, правядзення гадзін вольнага часу ў партызанскіх атрадах, аказання дапамогі грамадзянскаму насельніцтву, злучэння з часткамі Чырвонай Арміі, парадаў партызан у вызваленых гарадах, у тым ліку і ў г. Мінску. 16 ліпеня 1944 г.
Што тычыцца кінадакументаў, то ў фондах БДАКФФД захоўваюцца кінакадры, знятыя ваеннымі аператарамі А.Б. 1943гг. (9 адзінак захоўвання). Партызанскія кіналетапісы такія, як “У партызанскай майстэрні па вырабе халоднай зброі”, “У партызанскім атрадзе Бацькі Міная”, “Дзеянні партызан у раёне Бягомля Мінскай вобласці”, “Баявыя дзеянні партызан у раёне Лепеля і Мінска”, “Дыверсійныя аперацыі партыз у раёнах Оршы, Лепеля, Чашнік» і іншыя з’яўляюцца яскравым сведчаннем падзей ваеннага часу.
Акрамя гэтага, кадры ваенных кінааператараў актыўна выкарыстоўваліся рэжысёрамі пры стварэнні пасляваенных дакументальных фільмаў аб партызанах: “Бацька Мінай” (рэж. В. Шэлег, 1963 г.), “Дарога без прывалу” (рэж. І. Вейнеровіч, 1965 г.), “Генерал Пушча” (рэж. І.Вейнеровіч, 1968 г.), “Штрыхі да партрэта” (рэж. В.Цаслюк, І.Пікман, Р.Ясінскі, 1968 г.), “Балада аб мужнасці і каханні” (рэж. .І.Вейнеровіч, 1973 г., ), «Дыяна беларускіх лясоў» (Б.Сарахатунаў, 1973 г.), «Рэйкавая вайна. Тры ўдары» (рэж. І.Вейнеровіч, 1983 г.), «Вогнішча ля возера» (рэж. Р.Ясінскі, 1984 г.), «Марыя» (рэж. С.Школьнікаў, 1993 г.), «Прарыў» (рэж. М.Князеў, 2003 г.), «Панцеляймон Панамарэнка» (рэж. А.Алай, 2008 г.).
Акрамя таго, у фотатэцы і кінатэцы архіва ёсць пасляваенныя здымкі і сюжэты кіначасопісаў “Савецкая Беларусь”, “Навіны дня”, “Піянер Беларусі”, якія адлюстравалі сустрэчы партызан у месцах былых баёў, гутарак з піянерамі, узнагароджанняў, удзелу ў святочных шэсцях ветэранаў.
Фанадакументы, звязаныя з партызанскім рухам у Беларусі, створаныя пасля Вялікай Айчыннай вайны, можна падзяліць на дзве групы. Першая, успаміны былых партызан. Яны прадстаўлены як цыкламі радыёперадач “Агні партызанскіх кастроў”, “Партызанскае вогнішча”, “Байцы ўспамінаюць мінулыя дні”, так і запісамі ўспамінаў асобных удзельнікаў партызанскага руху. Напрыклад, успаміны былога начальніка штаба партызанскай брыгады “Народныя мсціўцы” ім. В.Ц.Варанянскага В.Еўськова аб парадзе беларускіх партызан у г. Мінску 16 ліпеня 1944 г. Другая група фонадакументаў – успаміны аб былых партызанах і падпольшчыках. Сярод іх, успаміны аб падпольшчыцы, Героі Савецкага Саюза В.Харужай або ўспаміны аб сакратары Мінскага падпольнага абкама ВКП(б), Старшыні Прэзідыума Вярхоўнага Савета ССР, Героі Савецкага Саюза В.І.Казлове.
Фонды Беларускага дзяржаўнага архіва кінафотафонадакументаў змяшчаюць найбагацейшы матэрыял па гісторыі Беларусі, пачынаючы з 60-х гадоў XIX стагоддзя да нашых дзён, які дазваляе нам адчуць сябе сучаснікамі мінулых падзей. У Год гістарычнай памяці гэта асабліва актуальна.