11 кастрычніка 2017 г. у г. Мінску адбылася прафесійная сустрэча кіраўнікоў архіўных службаў і дзяржаўных архіўных устаноў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі

11 кастрычніка 2017 г. у г. Мінску адбылася прафесійная сустрэча кіраўнікоў архіўных службаў і дзяржаўных архіўных устаноў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі. Дэлегацыю архівістаў Рэспублікі Беларусь узначальваў дырэктар Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь В. І. Кураш, расійскіх – кіраўнік Федэральнага архіўнага агенцтва Міністэрства культуры Расійскай Федэрацыі А. М. Арцізаў. У ходзе сустрэчы былі абмеркаваны пытанні дзейнасці дзяржаўных архіваў Беларусі і Расіі па забеспячэнні законных правоў грамадзян.

У рамках сустрэчы адбылося сумеснае пасяджэнне калегій Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь і Федэральнага архіўнага агенцтва Расіі, на якім разгледжаны пытанні «Аб навукова-метадычным забеспячэнні дзейнасці дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі» і «Аб выкананні плана сумесных дзеянняў Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь і Федэральнага архіўнага агенцтва на 2017-2019 гг.».

ДАВЕДКА
Аб навукова-метадычным забеспячэнні
дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь
(2007-2017 гг.)

Навукова-метадычнае забеспячэнне дзейнасці дзяржаўных архіваў ажыццяўляецца на некалькіх узроўнях.

У адпаведнасці з артыкулам 13 Закона Рэспублікі Беларусь ад 25 лістапада 2011 года «Аб архіўнай справе і справаводстве ў Рэспубліцы Беларусь» дзяржаўныя архівы з’яўляюцца навукова-даследчымі і метадычнымі цэнтрамі па працы з дакументамі Нацыянальнага архіўнага фонду Рэспублікі Беларусь (НАФ). Дзяржаўныя архівы вядуць навукова-метадычную працу па профільных напрамках дзейнасці, вынікам якіх з’яўляюцца метадычныя распрацоўкі, пераважна, лакальнага значэння. Правілы працы дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь утрымліваюць спецыяльны раздзел, прысвечаны зместу і арганізацыі навукова-метадычнай работы архіваў.

Прыняцце рашэнняў па найбольш складаных навукова-метадычных праблемах ускладзена на Цэнтральную экспертна-метадычную камісію Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь (ЦЭМК), а на рэгіянальным узроўні – на экспертна-праверачныя камісіі органаў архіўнай справы і справаводства аблвыканкамаў. На ЦЭМК разглядаюцца праекты ўсіх навукова-метадычных і нарматыўных распрацовак, падрыхтаваных Беларускім навукова-даследчым інстытутам дакументазнаўства і архіўнай справы (БелНДІДАС) і Беларускім навукова-даследчым цэнтрам электроннай дакументацыі (БелНДЦЭД), а таксама найбольш важных распрацовак дзяржаўных архіваў і спецыялізаваных лабараторый.

Асноўныя задачы па навукова-метадычнаму забеспячэнню дзяржаўных архіваў ўскладзены на спецыялізаваныя навуковыя ўстановы – БелНДІДАС і БелНДЦЭД. Навуковыя распрацоўкі вядуцца ў адпаведнасці з распрацоўваемым штогод «Тэматычным планам правядзення навуковых даследаванняў і распрацовак, накіраваным на навукова-тэхнічнае забеспячэнне дзейнасці Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь», які зацвярджаецца дырэктарам Дэпартамента па ўзгадненні з Дзяржаўным камітэтам па навуцы і тэхналогіях Рэспублікі Беларусь і Нацыянальнай акадэміяй навук Беларусі. Пры фарміраванні тэматычнага плана ўлічваюцца прапановы Дэпартамента, органаў архіўнай справы і справаводства аблвыканкамаў, дзяржаўных архіваў, а таксама саміх навукова-даследчых устаноў.

Тэматыка навуковых даследаванняў і распрацовак БелНДІДАС і БелНДЦЭД ахоплівае ўсе асноўныя напрамкі дзейнасці дзяржаўных архіваў: камплектаванне, забеспячэнне захаванасці, дзяржаўны ўлік, выкарыстанне. Распрацоўкі БелНДІДАС носяць пераважна ўніверсальны характар (без прывязкі да тыпаў матэрыяльных носьбітаў інфармацыі), распрацоўкі БелНДЦЭД сканцэнтраваны на вырашэнні навуковых задач, звязаных са стварэннем і захаваннем электроннага дакумента, электронным дакументазваротам, інфармацыйнымі тэхналогіямі. У функцыі БелНДЦЭД уваходзіць таксама рашэнне задач па забеспячэнню інфарматызацыі дзяржаўных архіваў.

Пры планаванні і правядзенні навуковых даследаванняў улічваецца, што ў адпаведнасці з Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 04.02.2013 г. № 59 «Аб камерцыялізацыі вынікаў навуковай і навукова-тэхнічнай дзейнасці, створаных за кошт дзяржаўных сродкаў» з 2014 года вынікі ўсіх навуковых даследаванняў і распрацовак, што выконваюцца БелНДІДАС і БелНДЦЭД ў рамках тэматычнага плана, падлягаюць абавязковай камерцыялізацыі, гэта значыць увядзення ў грамадзянскі зварот.

Камерцыялізацыя ажыццяўляецца рознымі спосабамі. Пераважным з’яўляецца апублікаванне практычных вынікаў НДР на папяровым носьбіце або ў электронным выглядзе. Вынікамі навуковых даследаванняў пры камерцыялізацыі з’яўляюцца метадычныя дапаможнікі, класіфікатары, праекты нарматыўных прававых актаў, дзяржаўных стандартаў, іншых тэхнічных нарматыўных прававых актаў, праграмныя комплексы.

Па выніках выкананых НДР падрыхтаваны шырокі спектр нарматыўных прававых актаў, у тым ліку тэхнічных, рэкамендацый, класіфікатараў і іншых дапаможнікаў. Яны ахопліваюць шырокі спектр архіўнай праблематыкі:
….фарміраванне Нацыянальнага архіўнага фонду, экспертыза каштоўнасці і адбор на дзяржаўнае захоўванне кіраўніцкай, навукова-тэхнічнай і іншай спецыяльнай дакументацыі;
….класіфікацыя, сістэматызацыя і апісанне архіўных дакументаў і інфармацыі, стварэнне навукова-даведачнага апарата, захаванасць архіўных дакументаў;
….арганізацыя дакументаў на этапе аператыўнага захоўвання, стандартызацыя прафесійнай тэрміналогіі, працэсаў кіравання дакументамі, у тым ліку з улікам замежнага вопыту;
….забеспячэнне эфектыўнага функцыянавання архіўных устаноў, нармаванне працы;
….забеспячэнне публікацыйнай дзейнасці дзяржаўных архіваў пры працы з дакументамі на розных гістарычных эпох і на розных мовах, распрацоўка гісторыі дзяржаўных устаноў і праблем беларускай дзяржаўнасці.

Усяго за перыяд з 2007 па 2011 гады навукова-даследчымі ўстановамі вялася распрацоўка 115 навукова-даследчых тэм (70 – БелНДІДАС, 45 – БелНДЦЭД). У цяперашні час завершана 101 тэма (61 – БелНДІДАС і 40 – БелНДЦЭД), працягваецца праца над яшчэ 15 тэмамі.

Пералік нарматыўных прававых актаў, выдадзеных на папяровым носьбіце метадычных дапаможнікаў, падрыхтаваных БелНДІДАС і БелНДЦЭД у 2007 – 2017 гг. і актуальных па стане на 01.10.2017, прыведзены ў дадатку 1.

Пералік метадычных дапаможнікаў, падрыхтаваных БелНДІДАС і БелНДЦЭД у 2007 – 2017 гг., уведзеных у грамадзянскі зварот з выкарыстаннем электронных носьбітаў і актуальных па стане на 01.10.2017, прыведзены ў дадатку 2.

Акрамя архіўных органаў і дзяржаўных архіўных устаноў навуковая прадукцыя БелНДІДАС і БелНДЦЭД шырока запатрабаваная ў дзейнасці дзяржаўных органаў, іншых арганізацый рэальнага сектара эканомікі і сацыяльнай сферы розных формаў уласнасці.

Дзейнасць БелНДІДАС і БелНДЦЭД, накіраваная на навукова-метадычнае забеспячэнне дзяржаўных архіўных устаноў, не абмяжоўваецца толькі выкананнем заданняў у рамках тэматычнага плана.

З 2011 года на базе БелНДІДАС загадам Старшыні Дзяржаўнага камітэта па стандартызацыі Рэспублікі Беларусь ад 24.06.2011 № 91 створаны нацыянальны тэхнічны камітэт па стандартызацыі ТК BY 28 «Упраўленне дакументамі». Яго мэтай з’яўляецца распрацоўка дзяржаўных стандартаў і стварэнне ўмоў для ўдзелу ў гэтым працэсе ўсіх зацікаўленых суб’ектаў тэхнічнага нармавання і стандартызацыі ў галіне кіравання дакументамі і архіўнай справы. У склад ТК BY 28 ўваходзяць, у тым ліку, прадстаўнікі Дэпартамента, БелНДІДАС, БелНДЦЭД, Беларускага дзяржаўнага архіва навукова-тэхнічнай дакументацыі, Беларускага дзяржаўнага універсітэта, які ажыццяўляе падрыхтоўку кадраў для архіўнай сістэмы. Праца ТК BY 28 дазваляе вызначаць актуальныя напрамкі стандартызацыі ў галіне кіравання дакументамі і архіўнай справы, фарміраваць перспектыўныя напрамкі адпаведных навуковых даследаванняў і прымаць іх да планавай распрацоўкі. Дзейнасць ТК BY 28 заснавана на грамадскіх пачатках і ў арганізацыйна-фінансавым плане забяспечваецца БелНДІДАС.

Для арганізацыі метадычнай дапамогі дзяржаўным архівах пры падрыхтоўцы зборнікаў дакументаў, выкарыстанні іншых формаў публікацыйнай працы на базе БелНДІДАС дзейнічае Археаграфічная камісія Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь. Па яе ініцыятыве з 2000 года выдаецца серыйнае навуковае выданне – «Беларускі археаграфічны штогоднік» (з 2005 года ўключана ў Пералік навуковых выданняў Рэспублікі Беларусь для апублікавання вынікаў дысертацыйных даследаванняў). Штогоднік з’яўляецца своеасаблівай пляцоўкай для апублікавання ўзораў падрыхтоўкі і афармлення навуковых публікацый дакументаў розных гістарычных перыядаў. Члены Археаграфічнай камісіі аказваюць метадычную і кансультацыйную дапамогу дзяржаўным архівах, праводзяць рэцэнзаванне праектаў зборнікаў дакументаў. Дзейнасць Археаграфічнай камісіі і выданне штогодніка пабудаваны на грамадскіх пачатках і ў арганізацыйна-фінансавым плане забяспечваюцца БелНДІДАС.

Адной з формаў аказання метадычнай дапамогі дзяржаўным архівам з’яўляецца ўдзел іх прадстаўнікоў у навукова-практычных семінарах БелНДІДАС, на якіх разглядаюцца змены ў заканадаўстве ў сферы архіўнай справы і справаводства, асаблівасці прымянення падрыхтаваных па выніках навуковых даследаванняў метадычных дапаможнікаў. Хоць семінары з’яўляюцца камерцыйным мерапрыемствам, удзел у іх прадстаўнікоў дзяржаўных архіваў з’яўляецца бясплатным.

У цэлым дзяржаўныя архівы досыць нядрэнна забяспечаны ў навукова-метадычным плане, што дазваляе ім правільна арганізаваць сваю працу і выконваць функцыі, ускладзеныя на іх дзяржавай. Пры гэтым застаецца значная колькасць праблем, рашэнне якіх патрабуе навуковай і метадычнай распрацоўкі. Гэта абумоўлена сацыяльна-эканамічнымі зменамі ў краіне, укараненнем электроннага дакументазвароту, іншых сучасных інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій у кіраванне, навукова-тэхнічную, вытворчую і сацыяльную сферы, развіццём міждзяржаўнай і міжнароднай кааперацыі ў вытворчасці, гандлі, іншых сферах, неабходнасцю ўлічваць міжнародны вопыт арганізацыі і стандартызацыі працэсаў кіравання дакументамі і іх архіўнага захоўвання.

У бліжэйшай перспектыве актуальнымі ўяўляюцца даследаванні, звязаныя з пабудовай выразных механізмаў узаемадзеяння дзяржаўных архіваў з арганізацыямі недзяржаўнай і змешанай формаў уласнасці, грамадскімі арганізацыямі, удасканаленнем прынцыпаў, крытэрыяў і методыкі адбору дакументаў на дзяржаўнае захоўванне (у зменлівых сацыяльна-эканамічных умовах і з улікам укаранення электроннага дакументазвароту, новых тыпаў носьбітаў інфармацыі), развіццём сістэмы адкрытага доступу да дакументаў НАФ, архіўных апісаннем дакументаў і распрацоўкай навукова-даведачнага апарата пры злучэнні традыцыйных і электронных тэхналогій у архіўнай справе і справаводстве, забеспячэннем захаванасці дакументаў на розных тыпах носьбітаў, у тым ліку спецыяльнай дакументацыі, падрыхтоўкай і ажыццяўленнем электронных публікацый дакументаў і інш. Асабліва актуальнай з’яўляецца задача па мадэрнізацыі інфармацыйнай сістэмы для прыёму ад дзяржаўных органаў і іншых арганізацый на пастаяннае захоўванне электронных дакументаў НАФ, стварэння і ўводу ў эксплуатацыю цэнтралізаванага сховішча для забеспячэння іх захаванасці і выкарыстання.

У арганізацыі работ, звязаных з навукова-метадычным забеспячэннем дзяржаўных архіваў, маецца і шэраг праблем.

Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 04.02.2013 г. № 59 устаноўлены жорсткія тэрміны камерцыялізацыі вынікаў НДР. Пасля завяршэння распрацоўкі ён не павінен перавышаць аднаго года або трох гадоў (у залежнасці ад таго, заказчык або выканаўца з’яўляецца праваўладальнікам атрыманых вынікаў). Устаноўлены санкцыі за невыкананне дадзенага патрабаванні: сродкі, затрачаныя на навукова-тэхнічную дзейнасць, падлягаюць спагнанню ў бясспрэчным парадку ў дзяржаўны бюджэт з налічэннем працэнтаў у памеры месячнай стаўкі рэфінансавання, устаноўленай Нацыянальным банкам на дату спагнання.

Відавочна, што ў выпадку няўдачы пры выкананні НДР і (або) камерцыялізацыі атрыманых вынікаў бюджэтная навуковая арганізацыя наўрад ці будзе здольная пакрыць выдаткаваныя сродкі. У гэтых умовах навукоўцы фактычна губляюць права на памылку, на навуковы эксперымент пры правядзенні пошукаў па найбольш складаных тэмах з цяжка прагназуемым або няпэўным вынікам, што непасрэдна ўплывае на выбар планаванай да распрацоўкі тэматыкі. Таксама пад пытанне ставіцца магчымасць правядзення аналітычных даследаванняў сацыялагічнага (агляднага) характару, выканання фундаментальных тэарэтычных даследаванняў, вынікі якіх, як вядома, часта знаходзяць прымяненне ў практычнай сферы з больш значным, чым тры гады, часовым лагам.

З 1 студзеня 2017 г. уведзена платная экспертыза праектаў дзяржаўных стандартаў і іншых тэхнічных нарматыўных прававых актаў. Адсутнасць сродкаў на гэтыя мэты змушае распрацоўшчыкаў стандартаў у сферы кіравання дакументамі і архіўнай справы шукаць спонсараў, што ў бягучых эканамічных умовах вельмі праблематычна. Існуе верагоднасць поўнага згортвання работ па стандартызацыі ў рамках ТК BY 28 і спынення дзейнасці камітэта. Небяспека складаецца ў тым, што вызваленая ніша можа быць занятая іншымі структурамі, некампетэнтнымі ў сферы кіравання дакументамі і архівамі. Негатыўныя наступствы такога развіцця падзей можна назіраць на прыкладзе укаранення стандартаў менеджменту якасці серыі ІСО 9000, якія былі распрацаваны без прыцягнення спецыялістаў у сферы ДЗК і архіўнай справы.

Адчувальнай праблемай для навукова-даследчых устаноў з’яўляецца іх кадравае забеспячэнне. Значная колькасць работнікаў БелНДІДАС і БелНДЦЭД з’яўляецца пенсіянерамі; маладыя спецыялісты пасля ВНУ, як правіла, не падрыхтаваны да самастойнай навуковай працы, а пасля атрымання адпаведнага вопыту і ведаў сыходзяць на больш высокааплатную працу. Вельмі востра стаіць пытанне забеспячэння БелНДЦЭД маладымі кадрамі ў сферы інфармацыйных тэхналогій.

Прычынай сітуацыі, якая кадравай сітуацыі шмат у чым з’яўляецца нізкі ўзровень аплаты працы навуковых работнікаў, падзенне ў апошнія гады прэстыжу прафесіі вучонага. Не спрыяюць вырашэнню кадравай праблемы і складанасці з абаронай дысертацый па профільнай спецыяльнасці.

Сітуацыя пагаршаецца адсутнасцю стабільнага фінансавання навуковых даследаванняў і распрацовак: на працягу апошніх гадоў сродкі бюджэту выдзяляюцца толькі на заработную плату, а сродкі на аплату іншых расходаў (камунальных паслуг, паслуг сувязі, расходных матэрыялаў, прадметаў забеспячэння і інш.) навуковыя ўстановы адшукваюць самастойна. Апошняя праблема асабліва актуальная для БелНДІДАС (БелНДЦЭД атрымлівае з бюджэту частковае фінансаванне на гэтыя мэты дзякуючы функцыянуючаму ў яго структуры Архіва электронных дакументаў).

Дырэктар установы «Беларускі
навукова-даследчы інстытут
дакументазнаўства і архіўнай справы» …………А. Я. Рыбакоў

ДАВЕДКА
аб стане і перспектывах навукова-метадычнага
забеспячэння дзейнасці архіваў
Расійскай Федэрацыі

Навукова-метадычнае забеспячэнне архіўнай справы ў Расійскай Федэрацыі ажыццяўляецца на аснове перспектыўных і гадавых планаў навуковых даследаванняў, распрацаваных па выніках маніторынгу і аналізу заявак федэральных архіваў і навукова-метадычных саветаў архіўных устаноў федэральных акругаў з улікам надзённых агульнагаліновых патрэбаў¹ ,шляхам правядзення штогод да 20 НДР, якія ахопліваюць шырокае кола актуальных тэарэтычных і практычных праблем архівазнаўства і дакументазнаўства.

Акрамя таго, адным з важных фактараў, што абумоўлівае неабходнасць распрацоўкі пэўных навуковых тэм, з’яўляецца выключна нарматыўны характар асноватворных дакументаў, якія рэгулююць архіўную дзейнасць – «Правілаў арганізацыі захоўвання, камплектавання, уліку і выкарыстання дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі і іншых архіўных дакументаў у дзяржаўных і муніцыпальных архівах, музеях і бібліятэках, арганізацыях Расійскай акадэміі навук» (далей – Правілы 2007 г.) і «Правілаў арганізацыі захоўвання, камплектавання, уліку і выкарыстання дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі і іншых архіўных дакументаў у органах дзяржаўнай улады, органах мясцовага самакіравання і арганізацыях» (далей – Правілы 2015 г.), для забеспячэння ўкаранення якіх у практыку працы неабходная распрацоўка метадычных рэкамендацый па іх прымяненню як у цэлым, так і па асобных раздзелах.

Па выніках распрацовак, якія праводзяцца ў адпаведнасці з Рэгламентам арганізацыі планавання, выканання і прыёму вынікаў навукова-даследчых і доследна-канструктарскіх работ, якія выконваюцца на аснове дзяржаўнага заданні Федэральнага архіўнага агенцтва, зацверджаным загадам Росархіва ад 22.08.2011 № 64, у цяперашні момант навукова-метадычнае забеспячэнне расійскіх архіваў выглядае наступным чынам.

У галіне забеспячэння захаванасці дакументаў.
Праца па фандаванні архіўных дакументаў метадычна забяспечана «Метадычнымі рэкамендацыямі па фандаванні дакументаў у дзяржаўных і муніцыпальных архівах», якія выйшлі ў 2006 г. Разам з тым, асобнай прапрацоўкі патрабуе пытанне азначэння фондавай прыналежнасці НТД і яе ўнутрыфондавай сістэматызацыі, якая мае свае асаблівасці, а таксама пытанні фандавання і ўнутрыфондавай арганізацыі дакументаў на розных відах носьбітаў.
Праблемы захаванасці архіўных дакументаў на традыцыйных носьбітах дастаткова добра вывучаны і, у асноўным, забяспечаны метадычнымі дакументамі.
Разам з тым, асаблівую актуальнасць набываюць даследаванні магчымасцяў прымянення лічбавых тэхналогій для стабілізацыі фізічнага стану архіўных дакументаў на традыцыйных і электронных носьбітах, захавання і аднаўлення згасаючых тэкстаў (малюнкаў) копій архіўных дакументаў на папяровай аснове; распрацоўка тэхналогій карэктавання электронных копій архіўных тэкстаў дакументаў з дэфектамі пры стварэнні электроннага фонду карыстання; маніторынг і выпрацоўка рэкамендацый па прафілактыцы біяпаражэння і біяахове архівасховішчаў і архіўных дакументаў і інш. Па гэтых напрамках УНДІДАС і РГАНТД у апошнія гады падрыхтаваны шэраг метадычных распрацовак.
У цяперашні час вядзецца падрыхтоўка Парадку прызнання дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі, якія знаходзяцца ў нездавальняючым фізічным стане, што дазволіць рэгламентаваць арганізацыю працы дзяржаўных і муніцыпальных архіваў па аднясенню дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі да катэгорыі тых, што знаходзяцца ў нездавальняючым фізічным стане з ліку запатрабаваных карыстальнікам ва ўстаноўленым парадку і рэгуляваць адносіны архіва і карыстальніка ў частцы часовага абмежаванні на доступ да названых дакументах, а таксама магчымасці і ўмоў атрымання іх карыстальнікам.

Неабходна далейшае ўдасканаленне метадычнага забеспячэння па праверцы наяўнасці і стану, кантролю тэхнічнага стану мікраформ страхавога фонду, а таксама па стварэнні копій фонду карыстання на электронных носьбітах. Рэкамендацыі ў гэтай галіне былі падрыхтаваны ў 2012 – 2014 гг. (па электронным капіяванню архіўных дакументаў і кіраванні атрыманых інфармацыйным масівам; па стварэнню, захоўванню, уліку і выкарыстання фонду карыстання фота – і фонадакументаў на лічбавых носьбітах), аднак яны патрабуюць перыядычнага перагляду з улікам пастаяннага ўдасканалення кампутарнай тэхнікі і інфармацыйных тэхналогій.

Дзейнасць архіваў па ўліку архіўных дакументаў грунтуецца на патрабаваннях Правілаў 2007 г. і Рэгламенце дзяржаўнага ўліку дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі, зацверджаным загадам Росархіва ад 11 сакавіка 1997 г. № 11, зарэгістраваным Мінюстам Расіі 8 ліпеня 1997 г., рэгістрацыйны № 1344. У 2000 г. быў таксама распрацаваны Часовы парадак дзяржаўнага аўтаматызаванага ўліку дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі, якія захоўваюцца ў дзяржаўных і муніцыпальных архівах, які рэгламентуе працу па выкарыстанні галіновых праграмных комплексаў «Архіўны фонд», «Фондавы каталог» і «Цэнтральны фондавы каталог».

Разам з тым у цяперашні час вядзецца праца па аптымізацыі складу форм уліковых дакументаў, вызначэнні уліковых формаў, вядзенне якіх магчыма выключна ў электронным выглядзе ў інфармацыйнай сістэме архіва. Асаблівая ўвага надаецца пытаннях арганізацыі ўліку электронных дакументаў, а таксама ўдакладняюцца асаблівасці ўліку аўдыёвізуальных дакументаў і навукова-тэхнічнай дакументацыі. У гэтай сувязі патрабуецца карэкціроўка дзеючых Правілаў, а таксама распрацоўка новага Парадку дзяржаўнага ўліку дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі, праект якога падрыхтаваны, але мае патрэбу ва ўдакладненні шэрагу яго палажэнняў, якія тычацца аўтаматызаванага ўліку і ўліку электронных дакументаў.

У вобласці камплектавання архіваў і экспертызы каштоўнасці архіўных дакументаў.
Тут навукова-метадычнае забеспячэнне з’яўляецца дастаткова развітым: дзейнічаюць Правілы 2007 г. і Правілы 2015 г., Пералікі тыпавых архіўных дакументаў вызначаюць склад і тэрміны захоўвання кіраўніцкай і навукова-тэхнічнай дакументацыі (адпаведна Пералік 2010 г. і Пералік 2007 г.).

У 2004 г. выйшлі метадычныя рэкамендацыі «Адбор у дзяржаўныя архівы аўдыёвізуальных дакументаў», у 2005 г. – «Метадычныя рэкамендацыі па распрацоўцы прыкладных наменклатур спраў», у 2011 г. – «Метадычныя рэкамендацыі па падрыхтоўцы пераліку дакументаў, якія ўтвараюцца ў дзейнасці федэральных органаў выканаўчай улады, а таксама ў працэсе дзейнасці падведамных ім арганізацый, з указаннем тэрмінаў захоўвання», «Рэкамендацыі па падрыхтоўцы федэральнымі органамі выканаўчай улады пералікаў дакументаў, стварэнне, захоўванне і выкарыстанне якіх павінна ажыццяўляцца ў форме электронных дакументаў пры арганізацыі ўнутранай дзейнасці», у 2015 г. – метадычныя рэкамендацыі «Экспертыза каштоўнасці і адбор у склад Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі дакументаў па асабоваму складу».

Тым не менш, у сувязі са змяненнем заканадаўства, складу дакументацыі, якая ствараецца дзяржаўнымі і недзяржаўнымі арганізацыямі, развіццём электроннага дакументазвароту, неабходнасцю далейшага рэгулявання аб’ёмаў і складу дакументаў, якія паступаюць на пастаяннае захоўванне неабходна далейшае ўдасканаленне метадычнай базы камплектавання архіваў і экспертызы каштоўнасці дакументаў, асабліва ў галіне падрыхтоўкі і перадачы ў дзяржаўныя і муніцыпальныя архівы дакументаў Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі, створаных у форме электронных дакументаў.
У цяперашні час вядзецца падрыхтоўка новага Пераліку тыпавых кіраўніцкіх дакументаў, якія ўтвараюцца ў дзейнасці арганізацый, з указаннем тэрмінаў іх захоўвання. Будзе таксама распрацавана інструкцыя па яго прымяненню. У ходзе работы над Пералікам ўдакладняецца паняцце «тыпавыя кіраўніцкія дакументы», актуалізуюцца назвы відаў дакументаў, аптымізуюцца тэрміны захоўвання.

У галіне стварэння даведачна-пошукавых сродкаў (навукова-даведачнага апарата) да архіўных дакументаў.
Метадычнае забеспячэнне прадстаўлена цэлым комплексам распрацовак па падрыхтоўцы розных тыпаў і відаў архіўных даведнікаў («Падрыхтоўка міжархіўных даведнікаў» (1991 г.), «Падрыхтоўка даведнікаў па фондах былых партыйных архіваў і дзяржаўных архіваў, якія захоўваюць дакументы савецкага перыяду» (1991 г.), «Стварэнне сучасных архіўных даведнікаў на аснове дыферэнцыраванага падыходу»(2002 г.), «Складанне архіўных вопісаў»(2003 г.), «Падрыхтоўка архіўных даведнікаў»(2011 г.),«Стварэнне і вядзенне сістэмы каталогаў у дзяржаўных і муніцыпальных архівах Расійскай Федэрацыі»(2011 г.).

У апошнія гады пачалася падрыхтоўка метадычных рэкамендацый па падрыхтоўцы электронных даведнікаў, да ліку найбольш запатрабаваных можна аднесці рэкамендацыі па стварэнні Інтэрнэт-каталогаў архіўных дакументаў» (2012 г.) і па складанні архіўных вопісаў у электроннай форме і іх інтэграцыі ў інфармацыйную інфраструктуру дзяржаўных і муніцыпальных архіваў(2013 г.).

Задачам структуравання архіўнага інфармацыйнай прасторы, пашырэння магчымасцяў пошуку інфармацыі служыць «Адзіны класіфікатар дакументнай інфармацыі Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі», падрыхтаваны ў 2007 г. «Метадычныя рэкамендацыі па ўкараненні Адзінага класіфікатара дакументнай інфармацыі Архіўнага фонду Расійскай Федэрацыі», якія былі выдадзены ў 2008 г.

Патрэба ў далейшай распрацоўцы навукова-метадычнага забеспячэння напрамую звязана з развіццём інфармацыйных тэхналогій, іх укараненнем у працу архіваў. У апошнія гады ажыццёўлена некалькі даследаванняў аглядна-аналітычнага характару ў гэтай галіне. Гэта аналітычныя агляды «Вывучэнне вопыту прадстаўлення сістэмы навукова-даведачнага апарата дзяржаўных і муніцыпальных архіваў Расійскай Федэрацыі ў сетцы Інтэрнэт» (2014 г.), «Вывучэнне тыпалогіі і эвалюцыі гістарычных формаў уліковай архіўнай дакументацыі і магчымасці іх прадстаўлення ў электронным асяроддзі» (2014 г.), «Маніторынг у дзяржаўных архівах Расійскай Федэрацыі праектаў пераводу ў электронны выгляд навукова-даведачнага апарата і архіўных дакументаў» (2016 г.).

У цяперашні час наспела неабходнасць распрацоўкі агульных прынцыпаў і методыкі стварэння электронных архіўных даведнікаў, у тым ліку шматузроўневых інтэграваных даведачна-пошукавых сістэм, іх прадстаўлення ў інфармацыйна-тэлекамунікацыйных сетках, у тым ліку сетцы Інтэрнэт. Патрабуецца працягнуць працу ў кірунку ўніфікацыі архіўнага апісання, вызначэння складу элементаў апісання ў электронных даведачна-пошукавых сродках архіваў, прынцыпаў іх запаўнення, што робіць актуальнай распрацоўку нацыянальнага стандарту архіўнага апісання на базе метадычных дакументаў УНДІДАС і стандартаў Міжнароднага савета архіваў.

У вобласці выкарыстання архіўных дакументаў.
Метадычныя дачыненні па пытанні доступу да архіўных дакументаў раскрываюцца ў працы «Забеспячэнне доступу карыстальнікаў да дакументаў дзяржаўных і муніцыпальных архіваў Расійскай Федэрацыі і арганізацыя карыстання імі»(2009 г.). Змены ў заканадаўстве абумовілі падрыхтоўку ў 2015 г. новых метадычных рэкамендацый «Выкарыстанне архіўных дакументаў, якія змяшчаюць канфідэнцыйную інфармацыю, якая ахоўваецца заканадаўствам (за выключэннем дзяржаўнай таямніцы)». Вядзецца падрыхтоўка метадычных рэкамендацый па аднясенню архіўных дакументаў да аб’ектаў аўтарскага і сумежных правоў, доступу і парадку выкарыстання такіх дакументаў.

Пытанні доступу да архіўных дакументаў займаюць значнае месца і ў галоўным нарматыўным дакуменце, распрацоўка якога завершаная, –«Парадку выкарыстання архіўных дакументаў у дзяржаўных і муніцыпальных архівах Расійскай Федэрацыі» (знаходзіцца ў цяперашні час на рэгістрацыі ў Мінюсце Расіі).

Праца па выкарыстанні архіўных дакументаў забяспечана цэлым комплексам даведачных дапаможнікаў, сярод якіх можна адзначыць дапаможнік «Біяграфічная і генеалагічная інфармацыя ў дзяржаўных архівах Расійскай Федэрацыі (1917 – 1991 гг.)»(2010 г.).

Праца архіваў па выкананні запытаў карыстальнікаў забяспечана толькі часткова. У 2011 г. распрацаваны «Метадычныя рэкамендацыі па выкананні запытаў сацыяльна-прававога характару». У цяперашні час мэтазгодна ўнясенне ў іх дапаўненняў у сувязі з развіццём электроннага ўзаемадзеяння пры выкананні запытаў. Акрамя таго, адчуваецца неабходнасць падрыхтоўкі метадычных рэкамендацый па выкананні тэматычных і генеалагічных запытаў. УНДІДАС вядзе падрыхтоўку аналітычнага агляду выканання тэматычных запытаў у архівах, што паслужыць асновай для распрацоўкі ў найбліжэйшай будучыні адпаведных метадычных рэкамендацый.

Праца архіваў па арганізацыі выстаў метадычна забяспечана «Рэкамендацыямі па стварэнні Інтэрнэт-выстаў архіўных дакументаў» (2012 г.), аднак уяўляецца неабходным ажыццявіць падрыхтоўку больш падрабязнага метадычнага дакумента па гэтым пытанні.

Мэтазгодна абнаўленне метадычнага забеспячэння і ў галіне публікацыі архіўных дакументаў, паколькі гэтую сферу рэгулююць толькі «Правілы выдання гістарычных дакументаў у СССР» (1990 г.) і выдадзеная ў 2008 г. метадычны дапаможнік «Публікацыя дакументаў следчых і судовых спраў палітычнага характару (1920 – 1950 гг.)». Інфармацыйна-аналітычная аснова для гэтага ўжо створана УНДІДАС, які падрыхтаваў аналітычны агляд «Даследаванне практыкі публікацыі архіўных дакументаў за 1992 – 2013 гг.».

Варта адзначыць, што пытанні працы архіваў з электроннымі дакументамі займаюць адно з цэнтральных месцаў у навукова-метадычным забеспячэнні архіўнай справы Расіі. У мэтах стварэння адзінай метадалагічнай і метадычнай асновы арганізацыі працы з кіраўнічымі электроннымі дакументамі УНДІДАС падрыхтаваны комплекс рэкамендацый па камплектаванні, уліку і арганізацыі захоўвання электронных архіўных дакументаў у архівах арганізацый і ў дзяржаўных і муніцыпальных архівах, прыкладны пералік электронных навукова-тэхнічных дакументаў, якія ўтвараюцца ў дзейнасці арганізацый, архівазнаўчыя і дакументазнаўчыя функцыянальныя патрабаванні да інфармацыйных сістэм, якія забяспечваюць электронны дакументазварот у працэсе ўнутранай дзейнасці федэральных органаў выканаўчай улады, функцыянальныя патрабаванні да інфармацыйных сістэм электронных архіваў дакументаў арганізацый, метадычныя рэкамендацыі «Сістэматызацыя электронных дакументаў у межах дакументальных фондаў, якія ствараюцца дзяржаўнымі органамі, органамі мясцовага самакіравання і арганізацыямі» і інш.

Сучасныя даследаванні ў галіне эканомікі і маркетынгу архіўнай справы, якія праводзяцца ў Расійскай Федэрацыі, ахопліваюць пытанні вызначэння працаёмкасці архіўных работ і паслуг, эфектыўнасці і якасці іх выканання, вывучэння арганізацыі працы работнікаў архіваў з мэтай яе рацыяналізацыі, вырашэння пытанняў нармавання працы і павышэння яго прадукцыйнасці, аналізу выкарыстання бюджэту працоўнага часу і вытворчай загружанасці работнікаў архіваў для вызначэння неабходнай штатнай колькасці.

У апошнія гады распрацаваны цэлы шэраг нарматыўных і метадычных дакументаў у гэтай галіне (нормы часу і выпрацоўкі на розныя работы і паслугі, якія выконваюцца ў дзяржаўных архівах; розныя класіфікацыйныя пералікі; метадычныя дакументы па разліку штатнай колькасці дзяржаўных архіваў, па грашовай ацэнцы дакументаў пры арганізацыі іх страхавання, па арганізацыі работы дзяржаўнага (муніцыпальнага) архіва). Так, напрыклад, у 2015 г. былі падрыхтаваны Метадычныя рэкамендацыі «Арганізацыя работы дзяржаўнага (муніцыпальнага) архіва (планаванне, справаздачнасць, нармаванне і арганізацыя працы, арганізацыя працы дарадчых органаў)». Распрацаваны таксама метадычныя рэкамендацыі разліку выдаткаў на ўтрыманне дакументаў у дзяржаўных архівах, што дазволіць разлічыць патрабаваныя рэсурсы для забеспячэння эфектыўнай дзейнасці архіваў.

У цэлым, у Расійскай Федэрацыі створаная навукова-метадычная база архіўнай галіны, у значнай меры адпавядае сучасным патрэбам дзяржавы, грамадства і грамадзян, якая з’яўляецца дастатковай для рэалізацыі архівамі ўсіх узроўняў функцый, правядзення асноўных работ і аказання паслуг. Разам з тым, неабходна яе далейшае развіццё, што цалкам натуральна ва ўмовах эвалюцыі інфармацыйных тэхналогій, трансфармацыі ўмоў працы архіваў, у тым ліку змены грамадскага асяроддзя, а таксама змены заканадаўства. Пры гэтым прыярытэтнай увагі патрабуе метадычнае забеспячэнне работы з электроннымі дакументамі, навукова-тэхнічнай і аўдыёвізуальнай дакументацыяй і аптымізацыя дзейнасці архіваў па фарміраванні электронных інфармацыйных рэсурсаў.

________________

¹ У 2014 – 2015 гг. УНДІДАС быў падрыхтаваны аналітычны агляд «Аналіз навукова-метадычнай забяспечанасці базавых архіўных тэхналогій з улікам прыярытэтных напрамкаў развіцця архіўнай галіны»; у 2016 г. – аналітычны агляд «Асноўныя напрамкі, вынікі і перспектывы навуковых даследаванняў па праблемах архівазнаўства і дакументазнаўства ў Расійскай Федэрацыі (1991-2015 гг.)», у якім падведзеныя вынікі навуковых даследаванняў, ажыццёўленых у галіне дакументазнаўства і архівазнаўства за 25-гадовы перыяд, праведзены аналіз і дадзена ацэнка стану спраў у названых галінах веды, вызначаны асноўныя напрамкі далейшых навуковых даследаванняў.

Аб навукова-метадычным забеспячэнні
дзейнасці дзяржаўных архіваў
Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі

Заслухаўшы і абмеркаваўшы пытанне аб навукова-метадычным забеспячэнні дзейнасці дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі, калегіі адзначаюць, што ў гэтым кірунку вядзецца паслядоўная і плённая праца. Дзейнасць, накіраваная на навукова-метадычнае забеспячэнне дзяржаўных архіваў, ажыццяўляецца на некалькіх узроўнях: у Рэспубліцы Беларусь – непасрэдна самімі дзяржаўнымі архівамі, якія ў адпаведнасці з заканадаўствам з’яўляюцца навукова-даследчымі і метадычнымі цэнтрамі па працы з архіўнымі дакументамі; органамі кіравання архіўнай справай цэнтральнага і рэгіянальнага ўзроўняў; спецыялізаванымі навуковымі ўстановамі, у Расійскай Федэрацыі – дзяржаўнымі архівамі, навукова-метадычнымі парадамі архіўных устаноў федэральных акругаў, навуковымі, адукацыйнымі і іншымі зацікаўленымі арганізацыямі.

Асноўныя задачы па навукова-метадычнаму забеспячэнню дзейнасці дзяржаўных архіваў ускладзены на навукова-даследчыя установы – Беларускі навукова-даследчы інстытут дакументазнаўства і архіўнай справы (далей – БелНДІДАС), Беларускі навукова-даследчы цэнтр электроннай дакументацыі (далей – БелНДЦЭД) і Усерасійскі навукова-даследчы інстытут дакументазнаўства і архіўнай справы (далей – УНДІДАС). Навуковыя распрацоўкі вядуцца на планавай аснове, пры фарміраванні планаў ўлічваюцца прапановы органаў кіравання архіўных справай, дзяржаўных архіваў, а таксама саміх навукова-даследчых устаноў.

Тэматыка навуковых даследаванняў і распрацовак БелНДІДАС, БелНДЦЭД, УНДІДАС ахоплівае ўсе асноўныя напрамкі дзейнасці дзяржаўных архіваў: камплектаванне, забеспячэнне захаванасці, дзяржаўны ўлік, выкарыстанне.

Усяго навукова-даследчымі ўстановамі Рэспублікі Беларусь за перыяд з 2007 па 2017 гг. вялася распрацоўка 115 навукова-даследчых тэм. У цяперашні час завершана 101 тэма, працягваецца праца над яшчэ 14 тэмамі.

У Расійскай Федэрацыі за гэты ж час распрацавана каля 200 навукова-даследчы тым; у цяперашні час вядзецца распрацоўка 17 тэм.

Па выніках выкананых навукова-даследчых работ падрыхтавана значная колькасць нарматыўных прававых актаў, дзяржаўных стандартаў, класіфікатараў, рэкамендацый, іншых метадычных дапаможнікаў, даведнікаў, праграмных прадуктаў. Яны ахопліваюць шырокі спектр архіўнай праблематыкі: фарміраванне архіўных фондаў, экспертыза каштоўнасці і адбор на пастаяннае захоўванне кіраўніцкай, навукова-тэхнічнай і іншай спецыяльнай дакументацыі; класіфікацыя, сістэматызацыя і апісанне архіўных дакументаў і інфармацыі, стварэнне навукова-даведачнага апарата, захаванасць архіўных дакументаў; стандартызацыя прафесійнай тэрміналогіі; арганізацыя дакументаў на этапе аператыўнага захоўвання, распрацоўка працэсаў кіравання дакументамі, у тым ліку з улікам замежнага вопыту; забеспячэнне эфектыўнага функцыянавання архіўных устаноў, нармаванне працы; забеспячэнне публікацыйнай дзейнасці дзяржаўных архіваў пры працы з дакументамі розных гістарычных эпох і на розных мовах; гісторыя дзяржаўных устаноў, архіўнай справы і справаводства.

Навукова-даследчая і метадычная работа навуковымі ўстановамі Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі праводзіцца ў цесным супрацоўніцтве: вызначаюцца перспектыўныя напрамкі навуковых даследаванняў і распрацовак, ажыццяўляецца ўзаемнае рэцэнзаванне праектаў нарматыўных прававых актаў і метадычных дапаможнікаў, на пастаяннай аснове арганізаваны абмен навуковай, метадычнай і іншай профільнай літаратурай і інш.

У цэлым дзяржаўныя архівы ў дастатковай ступені забяспечаны навукова-метадычнымі распрацоўкамі, што дазваляе ім правільна арганізаваць сваю працу і выконваць функцыі, ускладзеныя на іх дзяржавай. Аднак пры гэтым застаюцца пытанні, рашэнне якіх патрабуе навуковай і метадычнай распрацоўкі. Гэта абумоўлена сацыяльна-эканамічнымі зменамі, якія адбываюцца ў Рэспубліцы Беларусь і Расійскай Федэрацыі, укараненнем электроннага дакументазвароту, іншых сучасных інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій у кіраванне, навукова-тэхнічную, вытворчую і сацыяльную сферы, развіццём міждзяржаўнай і міжнароднай кааперацыі ў вытворчасці, гандлі, іншых сферах, неабходнасцю ўлічваць міжнародны вопыт арганізацыі і стандартызацыі працэсаў кіравання дакументамі і іх архіўнага захоўвання.

У бліжэйшай перспектыве актуальнымі ўяўляюцца даследаванні, звязаныя з пабудовай выразных механізмаў узаемадзеяння дзяржаўных архіваў з арганізацыямі недзяржаўнай і змешанай формаў уласнасці, грамадскімі арганізацыямі, удасканаленнем прынцыпаў, крытэрыяў і методыкі адбору дакументаў на пастаяннае захоўванне (у зменлівых сацыяльна-эканамічных умовах і з улікам укаранення электроннага дакументазвароту, новых тыпаў носьбітаў інфармацыі), развіццём сістэмы адкрытага доступу да архіўных дакументаў, архіўных апісанняў дакументаў і распрацоўкай навукова-даведачнага апарата пры злучэнні традыцыйных і электронных тэхналогій у архіўнай справе і справаводстве, забеспячэннем захаванасці дакументаў на розных тыпах носьбітаў, у тым ліку спецыяльнай дакументацыі, падрыхтоўкай і ажыццяўленнем электронных публікацый дакументаў і інш. Асабліва актуальнай з’яўляецца задача па мадэрнізацыі інфармацыйнай сістэмы для прыёму ад дзяржаўных органаў і іншых арганізацый на пастаяннае захоўванне электронных дакументаў, забеспячэнне іх захаванасці і выкарыстання, стварэння і ўводу ў эксплуатацыю цэнтралізаваных сховішчаў.

Дзяржаўныя архівы вядуць навукова-метадычную працу па профільных напрамках дзейнасці, вынікам якіх з’яўляюцца метадычныя распрацоўкі, прызначаныя, пераважна, для вырашэння задач, якія стаяць перад канкрэтнымі архівамі. У шэрагу выпадкаў навукова-метадычныя распрацоўкі дзяржаўных архіваў маюць агульнадзяржаўнае значэнне (напрыклад, падрыхтаваныя Беларускім дзяржаўным архівам-музеем літаратуры і мастацтва метадычныя рэкамендацыі па рабоце архіваў з дакументамі асабістага паходжання). Важнае месца ў навукова-метадычнай працы дзяржаўных архіваў займае рэцэнзаванне праектаў нарматыўных прававых актаў і метадычных дапаможнікаў, падрыхтаваных па выніках навукова-даследчых работ, што выконваюцца БелНДІДАС, БелНДЦЭД, УНДІДАС.

Прыняцце рашэнняў па найбольш складаных і спрэчных навукова-метадычных праблемах ускладзена на органы кіравання архіўнай справай і справаводствам. У Рэспубліцы Беларусь адпаведныя функцыі выконвае Цэнтральная экспертна-метадычная камісія Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь (ЦЭМК) У Расійскай Федэрацыі – Камісія Росархіва па навукова-даследчай і метадычнай працы.

Нягледзячы на дасягнутыя ў апошнія гады поспехі, у арганізацыі работ, звязаных з навукова-метадычным забеспячэннем дзяржаўных архіваў, маюцца праблемы.

У прыватнасці, у Рэспубліцы Беларусь Указам Прэзідэнта ад 04.02.2013 г. № 59 устаноўлены жорсткія тэрміны камерцыялізацыі, гэта значыць увядзення ў грамадзянскі абарот, вынікаў НДР. Пасля завяршэння распрацоўкі ён не павінен перавышаць аднаго года або трох гадоў (у залежнасці ад таго, заказчык або выканаўца з’яўляецца праваўладальнікам атрыманых вынікаў). Устаноўлены санкцыі за невыкананне дадзенага патрабаванні: сродкі, затрачаныя на навукова-тэхнічную дзейнасць, падлягаюць спагнанню ў бясспрэчным парадку ў дзяржаўны бюджэт з налічэннем працэнтаў у памеры месячнай стаўкі рэфінансавання, устаноўленай Нацыянальным банкам на дату спагнання. Відавочна, што ў выпадку няўдачы пры выкананні НДР і (або) камерцыялізацыі атрыманых вынікаў бюджэтная навуковая арганізацыя наўрад ці будзе здольная пакрыць выдаткаваныя сродкі. У гэтых умовах навукоўцы фактычна губляюць права на памылку, на навуковы эксперымент пры правядзенні пошукаў па найбольш складаных тэмах з цяжка прагназуемым або няпэўным вынікам, што непасрэдна ўплывае на выбар планаванай да распрацоўкі тэматыкі. Таксама пад пытанне ставіцца магчымасць правядзення аглядных аналітычных даследаванняў, выканання фундаментальных тэарэтычных даследаванняў, вынікі якіх часта знаходзяць прымяненне ў практычнай сферы з больш значным, чым тры гады, часовым лагам.

З 1 студзеня 2017 г. у Рэспубліцы Беларусь уведзена платная экспертыза праектаў дзяржаўных стандартаў і іншых тэхнічных нарматыўных прававых актаў. Адсутнасць сродкаў на гэтыя мэты змушае распрацоўшчыкаў стандартаў у сферы кіравання дакументамі і архіўнай справы шукаць спонсараў, што ў бягучых эканамічных умовах вельмі праблематычна. Існуе верагоднасць поўнага згортвання работ па стандартызацыі ў рамках ТК BY 28 і спынення дзейнасці камітэта. Небяспека складаецца ў тым, што вызваленая ніша можа быць занятая іншымі структурамі, некампетэнтнымі ў сферы кіравання дакументамі і архівамі. Негатыўныя наступствы такога развіцця падзей можна назіраць на прыкладзе ўкаранення стандартаў менеджменту якасці серыі ІСО 9000, якія былі распрацаваны без прыцягнення спецыялістаў у сферы дакументацыйнага забеспячэння кіравання і архіўнай справы.

Адчувальнай праблемай для навукова-даследчых устаноў з’яўляецца іх кадравае забеспячэнне. Значная колькасць работнікаў УНДІДАС, БелНДІДАС і БелНДЦЭД з’яўляецца пенсіянерамі; маладыя спецыялісты пасля вну, як правіла, не падрыхтаваны да самастойнай навуковай працы, а пасля атрымання адпаведнага вопыту і ведаў сыходзяць на больш высокааплатную працу. Вельмі востра стаіць пытанне забеспячэння маладымі кадрамі ў сферы інфармацыйных тэхналогій.

Прычынай такой кадравай сітуацыі шмат у чым з’яўляецца нізкі ўзровень аплаты працы навуковых работнікаў, які ўпаў у апошнія гады, нізкі прэстыж прафесіі вучонага. Не спрыяюць вырашэнню кадравай праблемы і складанасці з абаронай дысертацый па профільнай спецыяльнасці.

Сітуацыя ў Рэспубліцы Беларусь пагаршаецца адсутнасцю стабільнага фінансавання навуковых даследаванняў і распрацовак: на працягу апошніх гадоў сродкі бюджэту выдзяляюцца толькі на заработную плату, а сродкі на аплату іншых расходаў (камунальных паслуг, паслуг сувязі, расходных матэрыялаў, прадметаў забеспячэння і інш.) навуковыя ўстановы адшукваюць самастойна. Апошняя праблема больш актуальная для БелНДІДАС (БелНДЦЭД атрымлівае з бюджэту частковае фінансаванне на гэтыя мэты дзякуючы функцыянуючаму ў яго структуры Архіву электронных дакументаў).
Звяртае на сябе ўвагу нераўнамерная ступень удзелу розных дзяржаўных архіваў у навукова-метадычнай рабоце, у тым ліку пры вырашэнні пытанняў, звязаных з тэорыяй і методыкай архіўнай працы. У шэрагу выпадкаў адзначаецца таксама недастатковае веданне і разуменне палажэнняў нарматыўных прававых актаў і метадычных дакументаў у сферы архіўнай справы і справаводства пры іх прымяненні на практыцы.

Калегіі Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь і Федэральнага архіўнага агенцтва ВЫРАШЫЛІ:

….1. Прыняць да ведама інфармацыю дырэктара БелНДІДАС А. Я. Рыбакова і начальніка Упраўлення дзяржаўнай палітыкі і нарматыўна-прававога рэгулявання Росархіва А. В. Грошава аб навукова-метадычным забеспячэнні дзейнасці дзяржаўных архіваў Рэспублікі Беларусь і Расійскай Федэрацыі.
….2. Адзначыць важнасць плённага і эфектыўнага супрацоўніцтва Расійскай Федэрацыі і Рэспублікі Беларусь пры правядзенні навуковых даследаванняў, забеспячэнні дзейнасці дзяржаўных архіваў навукова-метадычнымі распрацоўкамі.
….3. БелНДІДАС, БелНДЦЭД, УНДІДАС:
…….3.1. у мэтах забеспячэння навуковага суправаджэння прыярытэтных накірункаў дзейнасці архіўных устаноў вывучаць актуальныя праблемы ў сферы архіўнай справы і справаводства, у тым ліку шляхам анкетавання архіўных устаноў.
…….3.2. шырэй прыцягваць да ўдзелу ў выкананні навуковых даследаванняў і распрацовак найбольш кваліфікаваных работнікаў дзяржаўных архіваў, у тым ліку маладых работнікаў;
…….3.3. працягнуць узаемнае ўзгадненне пазіцый пры вызначэнні прыярытэтнай тэматыкі навуковых даследаванняў і распрацовак, абмен вопытам выканання работ і атрыманымі па іх выніках вынікамі.
….4. Дзяржаўным архівах Рэспублікі Беларусь:
…….4.1. актывізаваць навукова-метадычную працу, накіраваную на забеспячэнне дзейнасці, звязанай з выкананнем ускладзеных на іх функцый і дзяржаўна значных задач, з улікам спецыфікі складу дакументаў, якія захоўваюцца, і напрамкаў іх выкарыстання;
…….4.2. прымаць меры па вывучэнню работнікамі палажэнняў нарматыўных прававых актаў і метадычных дакументаў у сферы архіўнай справы і справаводства, уменню правільна ўжываць іх на практыцы.
….5. Інфармацыю аб правядзенні сумеснага пасяджэння калегій Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь і Федэральнага архіўнага агенцтва размясціць на афіцыйным сайце Росархіва і сайце «Архівы Беларусі».
….6. Кантроль за выкананнем гэтага рашэння ўскласці на намесніка кіраўніка Росархіва А. В. Навумава і першага намесніка дырэктара Дэпартамента па архівах і справаводству Міністэрства юстыцыі Рэспублікі Беларусь В. В. Бірукову.