Юридические документы, действовавшие на белорусских землях в период становления и развития Великого Княжества Литовского, Русского, Жемойтского

Привилей Александра (Ягеллона), великого князя литовского, на Магдебургское право городу Городне.
Бершты, 1496 г.
Печатный документ. На польском языке. Помнікі права Беларусі XIV–XVI стст.: прывілеі на магдэбургскае права. Мінск: БелНДІДАС, 2019

Тэкст (польскі пераклад)^[1]

W imie Pańskie. Amen. Trawi wszelką rzecz starożytność, ieżeli sprawy ludzkie у to, со ze poky rodzenia swego koniec ma, listem umocnione у naznaczeniem świadków do potomnych czasów wieczności w pamięci podano nie będzie. Dla wieczney tedy naszey pamiątki my, Alexander, z łaski Bożey wielkie xiąże litewskie, ruskie, żmoydzkie etc. pan у dziedzic.

1. Oznaymujemy słowy ninieyszemi, komu należy, wszelkim wobec przytomnym у napotym będącym, którzy о tym wiadomość mieć będą, iż my pomnożenia rzeczy pospolitey ustawnie pragnąc у chcąc, aby kondycya miasta naszego Grodna była lepsza у żeby ludzie, w nim mieszkaiący, porządkiem dobrym y słusznym w swych dobrach stali się bogatszemi, one z prawa litewskiego albo ruskiego у którego-kolwiek pierwiey trzymanego na prawo niemieckie, magdeburskim przezwane, przenaszamy, które wiecznemi czasy ma trwać według swego zupełnego y całego kształtu, oddalaiąc ztamtąd wszelkie prawo, pierwiey trzymane, у sposoby, у zwyczaie wszelkie wobec, któreby to iste prawo theutońskie magdeburskie miały mieszać.

2. Na które w prawdzie prawo magdeburskie w przerzeczonym mieście woytowstwo z nowego postanowiamy у ninieyszemi ubogacamy, odkładaiąc nami trzy karczmy od wszelkiego podatku naszego wolno.

3. Y też młyn na rzece Niemnie wolno pozwalamy budować y tam z potrzeby każdemu bez przenagabania żadnego jakie-kolwiek zboże mleć у z niego czysze у pożytki wszelkie wobec у każde zosobna ponosić z trzecim groszem, przychodzącym od wszelkich czyszów, prowentów, darowizne sądow, win prawnych y przychodów których-kolwiek, iako też w Wilnie przez antecessory nasze jest ufundowane у postanowione у po innych miastach tym prawem ubogaconych.

4. Chcerny tedy, aby wszyscy wobec у każdy zosobna miasta przerzeczonego Grodzieńskiego obywatele, gdzie-kolwiek leżące, prawem mianowanym magdeburskim szczycili się y uweselili у iemu we wszystkim posłuszni byli, to iest tak ludzie za Niemnem mieszkające, iako też i insi z drugiey strony posadzeni, których padolanami zowią, y insi którzy-kolwiek we dworach panów mieszkaią albo kędy-kolwiek w okolicy przebywają (iakochmy przerzekli) chcemy, aby temuż prawu magdeburskiemu we wszystkich artykułach у punktach byli posłusznemi.

5. Wyimujemy też obywatele wszystkie przed miastem od podwod naszych wobec wszelkich, które zwykli byli, obowiązuiąc ich miasto tych podwod do czynszu kop pięciudziesiąt na każdy rok bez odpuszczenia zapłacenia, wyiąwszy wielką potrzebę naszą ziemską, gdzie podwody dać będą powinni, obaczywszy jednak podwody potrzebującego list signetom naszym zapieczętowany.

6. Mianowane też przerzeczonego miasta obywatele podolany uwalniamy od dróg, które zwykli byli czynić w listach y innych rzeczy, które dla potrzeby zamkowey zwyczayne byli przynoszenia, od inszey służby, któremi się przy bytności naszey ciż podolanie służyli, nie uwalniaiąc, to iest: że mają pochodniami, gdybychmy na łow szli albo się wracali, świecić, y konie wałaszone у przymyśliwe dla łowu wieść, у osobę naszą wszędy w nocy strzegąc czuć, to też po nich у napotym mieć chcący.

7. Czyniemy nawet wszelkich obywatelów przerzeczonego miasta od służby naszey roczney, którą tłokmi zowią, gruntownie uwolnionych.

8. Pozwalamy nadto miastu temu trzykroć przez rok każdy jarmarki mieć, według pożytku ich у według zwyczaiu odprawować, pierwszy na dzień święta Znalezienia krzyża ś., drugi na świąto stey Małgorzaty, trzeci zaś na święto świętego Jędrzeja, a każdy z nich ma trwać przez tydzień, oprócz których jarmarków żaden z kupców przychodnych у innych bez tychże mieszczan starszych grodzieńskich konsensu przedawać у kupować niema. Tam jednak może kupczyć maiący moc od wilnian у troczan, gdyż to im od antecessorów naszych osobliwie pozwolono.

9. Daiąc też im у pozwalając kamiennicę zbudować, albo ważnicę, na pożytek swego wóyta obrócić.

10. Tamże drugą komorę wosku spuszczania mogą wystawić у wosk rozpuszczony znakiem ich naznaczyć у z niego pożytki zyski zbierać.

11. Chcemy nadto, ażeby żaden z przychodniów, albo obcych kupców, albo z przekupniów iakich-kolwiek, mniey trzech kamieni wosku w iednym podaniu sprawować nie mógł.

12. Daiemy nadto starszym miasta tego wszelkie у szczególne mieysca próżne w mieście gdzie-kolwiek na osadzenie ludzi у pomnożenie obywatelów, to iest mieysca puste żydowskie у, ieżeli potrzeba będzie, za rzeką Niemnem.

13. Tychże też obywatelów pozwalamy w czynszu stanowić według starszych radnych, albo burmistrzów, albo wóyta do woli y upodobania.

14. A sami przerzeczeni obywatele grodzieńscy, ku Kownowi przez Niemen idący, żadnemu z nich płacić myta ani na rzece Necie, ku Prussam idąc, przerzeczone myto у cło płacić nie będą powinni.

15. Daiemy też wszystkim obywatelom miasta przerzeconego częsć łąki od miasta aż do mieysca, gdzie złoczyńców karżą, inaczey do szybienicy, z iedney części, aż do placu naszego, inaczey gumna, z drugiey, zaś aż do Niemna, na którey dobytek ich у bydło że wszelką będą mogli paść wolnością.

16. Będą też mogli dla pożytku wóytowskiego spólną wystawić łaznią, dzie się nadarzy mieysce sposobnieysze.

17. Wystawią nawet ratusz na mieyscu godnieyszym, pod którym iakie mieszkanie albo komorę dla postrzygania sukna wygotować у mieć im nie broniemy.

18. Będą też mieć na ratuszu miarę zboż, to iest beczkę ratuszną, y miarę miodu, to iest miednicę.

19. Wyimuiemy też у wyzwalamy у na wieki uwalniamy tenore ninieyszego wszelkich obywatelów miasta przerzeczonego od sądów, juryzdykcyi у mocy wszelkich wojewodów, kasztelanów, starostów, sądziów, podsędków у ich namiestników у drugich urzędników księstwa naszego, także przed niemi, albo ich którym w sprawach tak wielkich iako małych zapozwani albo wezwani bynaymniey nie będą odpowiadać, lecz wóyt albo radce, ieśli komu w czym mniey się będą zdali sprawiedliwi przed nami zapozwani, maią się stanowić, których iednak tymże prawem magdeburskim sądzić będziemy powinni, większe iednak prawa nad prawa mianowane nam zostawuiąc.

Na czego wszystkiego oświadczenia у wiadomszą twierdzę pieczęć nasza przy ninieyszym iest przywieszona.

Działo się у dalichmy w Bersztach, w poniedziałek, w sam dzień ś. Benedykta, roku od narodzenia Pańskiego l496.

Przy bytności tamże wielebnych wielmożnych, urodzonych у szlachetnych: pana Woyciecha, w Chrystusie xiędza biskupa wileńskiego; Mikołaia Radziwiłowicza, woiewody wileńskiego у w. x. kanclerza; Mikołaia, starosty bielskiego у w. x. strukczaszego; Mikołaia Illinicza, margrabi.

Przez ręce mistrza Erazma, na ten czas pisarza naszego, który ninieysze rzeczy miał w poruczeniu.

U którego to przywileju zawieszona iest pieczęc mnieysza W. X. Lit. w wosku żółtym, otoczona sznurem jedwabnym czarnym, a przywiley iest na membranie łacińskiemi literami.