Установа «Дзяржаўны архіў Брэсцкай вобласці»

Характарыстыка фондаў

Колькасць фондаў: 1 315 фонда, 1 138 979 адзінак захоўвання

Храналагічны перыяд: з 1919 г. па цяперашні час

Тэрытарыяльны ахоп:

  • Баранавіцкі, Лунінецкі, Пінскі, Пружанскі паветы Мінскай губерні (дакументы за 1919-1920 гг.)
  • Палескае ваяводства і Баранавіцкі павет Навагрудскага ваяводства Польшчы (перыяду ўваходжання Заходняй Беларусі ў склад Польшчы ў 1921-1939 гг.); дакументы за 1919-1939 гг.
    Акрамя таго, фрагментарна прадстаўлены дакументы, якія адносяцца да Беластоцкага, Віленскага, Навагрудскага ваяводстваў Польшчы (тэрыторыі, у цяперашні час якія ўваходзяць у склад існуючых цяпер Гродзенскай, часткова Віцебскай і Мінскай абласцей Рэспублікі Беларусь), а таксама – да Варшаўскага, Валынскага, Келецкага, Кракаўскага, Львоўскаага, Люблинскага ваяводстваў Польшчы (тэрыторыі, у цяперашні час не ўваходзяць у склад Рэспублікі Беларусь) за 1919-1939 гг.
  • скасаваных Высокаўскага, Дамачаўскага раёнаў Брэсцкай вобласці
  • горад Брэст, Брэсцкі, Жабінкаўскі, Камянецкі і Маларыцкі раёны Брэсцкай вобласці (з 1939 г.)

Склад фондаў:

Найбольш аб’ёмным і інфарматыўным фондам міжваеннага перыяду (1919-1939гг.) з’яўляецца фонд Палескага ваяводскага ўпраўлення. Яго дакументы ўтрымліваюць звесткі аб нацыянальнай і эканамічнай палітыцы ўрада Польшчы ў Заходняй Беларусі, насельніцтве і адміністрацыйна-тэрытарыяльнай прыладзе ваяводства, аб ахове дзяржаўнай мяжы, сацыяльна-эканамічным становішчы насельніцтва краю, аб стане адукацыі і культуры, аховы здароўя, горадабудаўніцтва, сельскай гаспадаркі на Палессі, аб барацьбе грамадзян ваяводства супраць сацыяльнага і нацыянальнага прыгнёту, аб дзейнасці розных палітычных партый, прафсаюзных, культурна-асветных і іншых грамадскіх арганізацый.

Значнымі па аб’ёме з’яўляюцца фонды Брэсцкага і Пінскага гарадскіх упраўленняў (да 1933 года – магістратаў).

Фонд Апякунства Брэсцкай школьнай акругі прадстаўлены дакументамі аб сетке навучальных устаноў, стане агульнаадукацыйнай і прафесійнай школы, становішчы нацыянальных школ, будаўніцтве школьных будынкаў, складзе настаўнікаў і навучэнцаў у акрузе, якая ахвтывала ў 1921-1939 гг. Палескае, часткова Навагрудскае, Беластоцкае ваяводства.

У архіве захоўваецца фонд Бяроза-Картузскага канцлагера, створанага польскім урадам у 1934 г. у Палескім ваяводстве для заключэння на падставе пазасудовых рашэнняў асобаў, якія парушылі грамадскі парадак. Большую частку фонду складаюць справы зняволеных за прыналежнасць да рэвалюцыйных арганізацый, апазіцыйных партый.

Цікавасць выклікаюць дакументы фонду Палескай праваслаўнай духоўнай кансісторыі, Пінскай рымска-каталіцкай курыі, фонды іудзейскіх рэлігійных абшчын.

Захаваліся ў нязначнай колькасці дакументы за 1939-1941 гг. даюць уяўленне аб першых мерапрыемствах савецкай улады ў заходніх абласцях Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі (БССР) па сацыяльна-эканамічнаму пераўладкаванню жыцця. У гэтых дакументах асвятляецца стварэнне часовых упраўленняў на уз’яднанай тэрыторыі, падрыхтоўка і правядзенне на Брэстчыне выбараў у Народны сход Заходняй Беларусі, мясцовыя органы савецкай улады, нацыяналізацыя прыватных прадпрыемстваў і буйных домаўладанняў, першыя крокі па стварэнні дзяржаўнай прамысловасці, рэканструкцыя Днепра-Бугскага канала і інш.

У дакументах Берасцейскага аблвыканкама, акрамя сацыялістычных пераўтварэнняў у вобласці ў 1939-1941 гг., адлюстраваны пытанні нацыяналізацыі прадпрыемстваў, калектывізацыі сельскай гаспадаркі, аднаўлення эканомікі вобласці пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны, стварэння ў галіне дзяржаўнай прамысловасці, развіцця культуры, народнай адукацыі, аховы здароўя, сацыяльнага забеспячэння.

Аб пасляваенным сацыяльна-эканамічным і культурным развіцці вобласці сведчаць таксама дакументы гарадскіх і раённых органаў дзяржаўнай улады і кіравання, фонды прамысловых прадпрыемстваў, будаўнічых арганізацый, прадпрыемстваў сельскай гаспадаркі, культуры, народнай адукацыі, сацыяльнага забеспячэння, аховы здароўя.

Гісторыя развіцця гарадской гаспадаркі, яе аднаўленне пасля вайны, будаўніцтва жылых, адміністрацыйных і вытворчых будынкаў, стварэнне інфраструктуры і г. д. адлюстраваны ў дакументах фонду Брэсцкага гарвыканкама.

Фонды Брэсцкага, Баранавіцкага і Пінскага абласных, гарадскіх і раённых камітэтаў камуністычнай партыі, партыйных арганізацый ўтрымліваюць інфармацыю аб кіраўніцтве камуністычнай партыяй усімі сферамі эканамічнага і сацыяльна-культурнага жыцця на тэрыторыі вобласці. У іх раскрываюцца палітычнае становішча, эканамічнае становішча абласцей, правядзенне калектывізацыі сельскай гаспадаркі, ідэалагічная дзейнасць партыі, пытанні кадравай палітыкі і інш.

Акупацыйную палітыку нямецкіх захопнікаў ілюструюць дакументы Брэсцкага, Баранавіцкага і Пінскага акруговых камісарыятаў, гарадскіх, раённых і валасных упраў, гаспадарчых арганізацый за 1941-1944 гг. У дакументах Брэсцкай і Пінскай гарадскіх упраў за 1941-1944 гг. для даследчыкаў уяўляюць цікавасць матэрыялы аб акупацыйнай палітыцы гітлераўцаў у Беларусі, злачынствах супраць насельніцтва, у тым ліку аб генацыдзе ў дачыненні да габрэяў. У фондзе Берасцейскай гарадской управы маюцца дакументы аб стварэнні ў горадзе гета. Захаваліся пратаколы аб выдачы габрэям пашпартоў, пропуску на выхад з гета, статыстычныя звесткі аб габрэйскім насельніцтве горада і інш.

У фондзе Берасцейскай абласной камісіі садзейнічання ў працы Надзвычайнай дзяржаўнай камісіі па ўстанаўленні і расследаванні злачынстваў нямецка-фашысцкіх захопнікаў маюцца звесткі аб злачынствах гітлераўцаў у гады акупацыі на тэрыторыі вобласці; пайменныя спісы жыхароў вобласці, якія загінулі ад рук нямецка-фашысцкіх захопнікаў; спісы асоб, сагнаных у Германію; дакументы аб шкодзе, прычыненай гітлераўцамі народнай гаспадарцы і жыхарам вобласці.

У архіве захоўваюцца калекцыі дакументаў актыўных удзельнікаў Кастрычніцкай рэвалюцыі і грамадзянскай вайны, удзельнікаў нацыянальна-вызваленчага руху ў Заходняй Беларусі і Вялікай Айчыннай вайны; удзельнікаў Брэсцкага гарадскога падполля; краязнаўчых дакументаў па гісторыі Брэсцкай вобласці; дакументаў па асабоваму складу устаноў і арганізацый Брэсцкай вобласці і інш.